មេតាដាតា (Metadata) គឺជាព័ត៌មានអំពីទិន្នន័យ។ វាជាព័ត៌មានដែលអាចរកឃើញនៅក្នុងឯកសារ ដែលអាចដឹងថាឯកសារនោះបង្កើតដោយអ្នកណា នៅពេលណា នៅទីណា កែប្រែដោយអ្នកណា នៅពេលណា ប្រើកម្មវិធី ឬឧបករណ៍អ្វី និងព័ត៌មានផ្សេងៗទៀតជាច្រើន។
(more…)Tag: Privacy Matters
-
Appleចូលរួមប្រឆាំងចំពោះការស្កេនកម្មវិធីសារដែលបានអ៊ីនគ្រីបនៅប្រទេសអង់គ្លេស
Photo by Sajad Nori on Unsplash
អង្គការ និងអ្នកជំនាញបច្ចេកវិទ្យាចំនួន80 បានសរសេរទៅកាន់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបច្ចេកវិទ្យា Chloe Smith ដោយជំរុញឱ្យមានការគិតឡើងវិញជុំវិញបញ្ហាច្បាប់មួយនេះ។
Apple បានប្រាប់ BBCថា ច្បាប់នេះគួរតែត្រូវបានកែប្រែដើម្បីការពារបច្ចេកវិទ្យាកូដនីយកម្ម ឬអ៊ីនគ្រីបសិន។ រដ្ឋាភិបាលនិយាយថា ក្រុមហ៊ុននានាត្រូវតែទប់ស្កាត់ការរំលោភបំពានលើកុមារ នៅលើបណ្តាញរបស់ពួកគេ។
End-to-end encryption(E2EE) គឺជាបច្ចេកវិទ្យាសុវត្ថិភាពដែលធ្វើកូដនីយកម្ម ឬអ៊ីនគ្រីបរាល់មាតិកានៅលើអ៊ីនធឺណិត។ មុខងារនេះ អាចធានាថា គ្មានជនផ្សេង ឬជនទី៣ ក្រៅពីអ្នកផ្ញើសារ និងអ្នកទទួលសារអាចបើកមើល ឬអានសារនោះបានទេ សូម្បីតែក្រុមហ៊ុនដែលបង្កើតកម្មវិធី ឬភ្ញាក់ងាររដ្ឋាភិបាលក៏មិនអាចបើកមើលសារនោះបានដែរ។
ប៉ូលីសរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសប្បុរសធម៌ការពារកុមារ ដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះមួយចំនួនបាននិយាយថាកម្មវិធីដូចជា WhatsApp និង iMessage របស់ Apple បានរារាំងការអនុវត្តច្បាប់ និងក្រុមហ៊ុនខ្លួនឯងពីការកំណត់អត្ត
សញ្ញាណ ការចែករំលែកមាតិកា ដែលមានភាពរំលោភបំពានផ្លូវភេទកុមារ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ Apple បាននិយាយថា “(មុខងារកូដនីយកម្ម End-to-End Encryption) មានសមត្ថភាពខ្ពស់ និងមានសារសំខាន់ក្នុងការ ការពារឯកជនភាពរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកការទូតជាដើម។“វាក៏ជួយពលរដ្ឋ ក្នុងការការពារខ្លួនពីការឃ្លាំមើល ការលួចអត្តសញ្ញាណ ការក្លែងបន្លំ និងការបំពានទិន្នន័យផងដែរ។ សុវត្ថិភាពលើប្រព័ន្ធអនឡាញ (Online Safety Bill) បង្កការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដល់ការការពារនេះ ហើយអាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋចក្រភពអង់គ្លេស ប្រឈមនឹងហានិភ័យកាន់តែច្រើន។
“Apple ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល ធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នេះ ដើម្បីការពារការមុខងារសុវត្ថិភាព E2EE ដើម្បីជាប្រយោជន៍ សម្រាប់ទាំងអស់គ្នា”។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបានប្រាប់ BBCថា ”ក្រុមហ៊ុនអាចប្រើមុខងារ(E2EE) នេះបាន ប្រសិនបើពួកគេអាចទប់ស្កាត់ការរំលោភផ្លូវភេទកុមារដ៏គួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម នៅលើបណ្តាញរបស់ពួកគេបាន។
Signal និង WhatsApp បានប្រាប់ BBC ថាពួកគេនឹងបដិសេធក្នុងការធ្វើឱ្យឯកជនភាពនៃកម្មវិធីរបស់ពួកគេភាពទន់ខ្សោយ។
លិខិតដែលចុះហត្ថលេខាដោយអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិជាង 80ស្ថាប័ន បានបញ្ជាក់ថា “ចក្រភពអង់គ្លេសអាចនឹងក្លាយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យសេរីដំបូងគេ ដែលទាមទារឱ្យមានការស្កេនជាប្រចាំនូវសាររបស់ប្រជាជន រួមទាំងការជជែកដែលត្រូវបានធានាដោយបច្ចេកវិទ្យាអ៊ីនគ្រីបសិន។
អ្នករិះគន់និយាយថា នេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ភាពឯកជននៃសារជាមូលដ្ឋាន។
-
ការប្រើប្រាស់កម្មវិធី Tor នៅក្នុងប្រទេសរុស្សី
Image: Daniel Acker/Bloomberg via Getty Images
Tor ជួយអ៊ីនគ្រីបចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិត ឬភាសាសាមញ្ញ ចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិតត្រូវបានស្រោបការពារពីការតាមដានភ្នាក់ងារ ឬអង្គភាពផ្សេងទៀតចំនុចពិសេសរបស់ Tor គឺថាវាបង្កើតឲ្យមានភាពលំបាកដល់បុគ្គលឬស្ថាប័នដែលចង់តាមដានអ្នកដោយសារតែវាភ្ជាប់តាមខ្សែសង្វាក់នៃកុំព្យូទ័រជាច្រើននូវពាសពេញពិភពលោក។ មានប្រទេសជាច្រើនបានចាត់ទុកកម្មវិធីTor ជាការគំរាមកំហែងដល់ពួកគេក្នុងនោះប្រទេសរុស្សីបានព្យាយាមប្លុកកម្មវិធីនេះផងដែរ។
នៅខែធ្នូឆ្នាំ2021និយ័តករប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រុស្ស៊ីRoskomnadzor បានអនុម័តដីកាតុលាការដើម្បីបញ្ជាឱ្យអ្នកផ្តល់សេវាអ៊ីនធឺណិត(ISPs)រារាំងគេហទំព័រ Tor Project។ នេះជាចំនុចចាប់ផ្តើមរបស់ក្រុម បច្ចេកទេស Tor ក្នុងការស្វែងរកវិធីសាស្ត្រ និងបច្ចេកទេសក្នុងការរក្សាបណ្តាញTor ឲ្យបន្តភាពសកម្មបើទោះបីជាការរឹតបន្តឹងនេះមានសភាពកាន់តែខ្លាំងក៏ដោយ។
នៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត មានសភាពជាវិមជ្ឈការ(decentralized infrastructure)៖ISPs អាចទទួលបានការបញ្ជាពីRoskomnadzorប៉ុន្តែវាអាស្រ័យលើក្រុមហ៊ុននី
មួយៗក្នុងការអនុវត្តវា។ ខណៈពេលដែលអាជ្ញាធររុស្ស៊ីបាននឹងកំពុងតម្លើងឧបករណ៍ថ្មីៗ ដែលប្រើការត្រួតពិនិត្យកញ្ចប់ព័ត៌មានយ៉ាងស៊ីជម្រៅដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងទប់ស្កាត់សេវាកម្មអនឡាញ និងធ្វើឲ្យការប្លុកមានប្រសិទ្ធភាពកាន់តែខ្លាំង។គួរបញ្ជាក់ផងដែរថាប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលបានទប់ស្កាត់ Tor ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពដោយសារតែការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិតនៅទីនោះមានសភាពជា
មជ្ឈការ (centralized infrastructure)។ទិន្នន័យរបស់Tor បង្ហាញថាចាប់តាំងពីចុងឆ្នាំ2021 មកមានការថយចុះយ៉ាងខ្លាំងនៃចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់Tor នៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកប្រើប្រាស់អាចភ្ជាប់ទៅសេវាកម្មដោយប្រើប្រាស់(Bridges)—ចំណុចចូលទៅកាន់បណ្តាញដែលមិនអាចត្រូវបានរារាំងដោយសារព័ត៌មានលម្អិតរបស់ពួកគេមិនបង្ហាញជាសាធារណៈ។ ទិន្នន័យខាងក្រៅពីក្រុមត្រួតពិនិត្យអ៊ីនធឺណិត OpenObservatory ofNetwork Interference (OONI) បង្ហាញពីការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃប្រជាជននៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីដែលចូលប្រើ Tor ដោយប្រើ Snowflake ។
កំណែចុងក្រោយបំផុតនៃកម្មវិធីរុករកតាមអ៊ីនធឺណិត Tor 11.5 ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីសប្តាហ៍មុនណែនាំមុខងារថ្មីៗដើម្បីជួយឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់ជៀសផុតពីការត្រួតពិនិត្យ និងប្លុកដោយផ្អែកលើទីតាំងរបស់ពួកគេ។ Tor និយាយថាខ្លួនបានណែនាំការគាំទ្របន្ថែមទៀតសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់រុស្សី ដោយពួកគេអាចរាយការណ៍ត្រឡប់មកវិញប្រសិនបើការប្រើប្រាស់ Tor ពួកគេកំពុងត្រូវបានរារាំង។Torក៏មានតំណភ្ជាប់(Bridges)ដែលដំណើរការដោយក្រុមស្ម័គ្រចិត្ដជាច្រើនទៀតដែលប្រជាជននៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីចូលទៅកាន់Tor។
Torក៏និយាយផងដែរថាការប្រើប្រាស់Telegramដើម្បីចែករំលែកព័ត៌មានលម្អិតអំពីTor Bridges មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រយុទ្ធនឹងការប្លុករបស់រុស្សី។Tor បានបន្ថែមថា Tor មានគម្រោងចែករំលែកតំណភ្ជាប់ (Bridges) តាមរយៈ Signal និង WhatsApp នាពេលអនាគត។
ប្រសិនបើអ្នកប្រើប្រាស់អាចចូលប្រើ Tor ទាំងនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី និងតំបន់ក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែនដែលរុស្សីកាន់កាប់ ពួកគេនឹងអាចចូលមើលព័ត៌មានដែលមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ី។ លោក Sarkis Darbinyan ប្រធានផ្នែកអនុវត្តច្បាប់នៃក្រុមសិទ្ធិឌីជីថលរុស្ស៊ី Roskomsvoboda និយាយថាគេហទំព័រជាង5,500ត្រូវបានបិទនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី ចាប់តាំងពីការលុកលុយលើអ៊ុយក្រែនក្នុងខែកុម្ភៈ។ Darbinyan និយាយថា “ការទទួលបានព័ត៌មានពិតសម្រាប់ប្រជាជនរុស្ស៊ី ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់។ប៉ុន្តែដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានពិតពួកគេត្រូវប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ដូចជា VPN និង Tor។
ប្រភពៈ
-
ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ Android Stalkerware ’TheTruthSpy’ បង្ហាញរូបភាពរបស់កុមារតាមអ៊ីនធឺណិត
Photo by ROBIN WORRALL on Unsplash
ដំណឹងនេះ គឺជាព័ត៌មានចុងក្រោយបង្អស់នៃការរំលោភលើទិន្នន័យ ការលាតត្រដាង និងការលួចចូលជាច្រើនដែលប៉ះពាល់មកពី Stalkerware ដែលផលិតផលនេះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ដោយដៃគូ ឬបង្ហាញទិន្នន័យរសើបរបស់កុមារ។ ខណៈពេលដែលការប្រើប្រាស់ Stalkerware គឺជាការលុកលុយនៃឯកជនភាពរបស់អ្នក ការលុកលុយនេះគឺកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនជាច្រើនដែលធ្វើទីផ្សារ និងលក់កម្មវិធីនេះ អនុវត្តមិនបានល្អនូវការគ្រប់គ្រងសុវត្ថិភាពតាមអ៊ីនធឺណិត។
TheTruthSpy គឺអាចស្ទាក់ចាប់ការហៅទូរសព្ទ នៅពេលវាត្រូវបានតម្លើងចូលនៅលើទូរសព្ទរបស់ជនរងគ្រោះ វាអាចអានសារក្នុងកម្មវិធី WhatsApp អាចតាមដានទីតាំង GPS របស់ទូរសព្ទ ជាដើម។ បន្ទាប់មករូបថតទាំងនោះ ត្រូវបានបង្ហោះទៅកាន់ម៉ាស៊ីនមេរបស់ TheTruthSpy ដែលអ្នកប្រើប្រាស់ Stalkerware អាចចូលមើលទិន្នន័យដែលប្រមូលបាន។
TheTruthSpy គឺជាផ្នែកមួយនៃបណ្តាញនៃកម្មវិធី Stalkerware ដែលប្រើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលរក្សាដោយក្រុមហ៊ុនដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសវៀតណាម មានឈ្មោះថា1Byte។ ដូចដែល TechCrunch បានរាយការណ៍នៅក្នុងខែកុម្ភៈថា 1Byte កំពុងបង្ហាញទិន្នន័យនៃកម្មវិធី Stalkerware ទាំងមូល។
នេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេដែលទិន្នន័យ TheTruthSpy ត្រូវបានគេលួចចូល ឬមានការលាតត្រដាងទិន្នន័យ។ នៅក្នុងឆ្នាំ2018 អ្នកលួចចូលម្នាក់បានប្រាប់ Motherboard ថាពួកគេទទួលបានសិទ្ធិចូលប្រើ Servers របស់ក្រុមហ៊ុន ហើយមានទិន្នន័យអតិថិជន TheTruthSpy ជាង10,000នាក់។
-
រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាព្រមានថា ក្រុមហ៊ុន VPN ដែលមិនអនុវត្តតាមច្បាប់ថ្មី នឹងត្រូវដកចេញពីប្រទេស
Photo by Naveed Ahmed on Unsplash
រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាបានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនដែលមិនចង់អនុវត្តតាមច្បាប់ថ្មីនេះ គួរតែដកខ្លួនចេញពីទីផ្សារអ៊ីនធឺណិតរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។
ក្រុមការងារការិយាល័យឆ្លើយតបបញ្ហាបន្ទាន់នៃកុំព្យូទ័រ (CERT-In) បានបញ្ជាក់ថា អ្នកផ្តល់សេវាកម្មលើអ៊ីនធឺណិតមួយចំនួនរួមទាំង សេវាកម្ម VPN ផងដែរ ត្រូវតែធ្វើតាមការណែនាំរបស់វិធានសន្តិសុខអ៊ីនធឺណិតទាំងនេះ (Cyber Security Directions) ដែលតម្រូវឱ្យពួកគេរក្សាទុកឈ្មោះអតិថិជន អាសយដ្ឋានអ៊ីមែល អាសយដ្ឋាន IP និងប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់រយៈពេលប្រាំឆ្នាំ។
អ្នកផ្តល់សេវា VPN ជាច្រើនបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីច្បាប់ថ្មីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌានេះ។ NordVPN ដែលជាប្រតិបត្តិករ VPN ដ៏ពេញនិយមមួយ បានលើកឡើងថា NordVPN អាចនឹងដកសេវាកម្មរបស់ខ្លួនចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា ប្រសិនបើមិនមានជម្រើសផ្សេងទៀតទេ។
ក្រុមហ៊ុនផ្សេងទៀត រួមមាន ExpressVPN និង ProtonVPN ក៏បានលើកឡើងស្រដៀងគ្នាដែរថា ច្បាប់ថ្មីរបស់ឥណ្ឌានេះ គឺជាការរំលោភលើសិទ្ធិឯកជន និងធ្វើឱ្យមានការគំរាមកំហែងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយដាក់ពួកគេឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ProtonVPN បានបញ្ជាក់ថា ពួកគេនៅតែប្តេជ្ញាអនុវត្តគោលការណ៍មិនរក្សាទុកកំណត់ត្រារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ (no-logs policy) របស់ពួកគេដដែល។ Rajeev Chandrasekhar រដ្ឋមន្ត្រី ព័ត៌មានវិទ្យារបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបានលើកឡើងថា អ្នកផ្តល់សេវា VPN ដែលមានបំណងលាក់បាំង អ្នកដែលប្រើប្រាស់សេវាកម្មរបស់ពួកគេនឹងត្រូវដកចេញពីប្រទេស។ គាត់ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា ច្បាប់ថ្មីនេះ នឹងមិនមានការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈទេ។
ប្រភពៈ
-
រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាព្យាយាមគ្រប់គ្រងការប្រើប្រាស់ VPN
Image by mohamed Hassan from Pixabay
Virtual Private Network (VPN) គឺជាបណ្តាញឯកជនសិប្បនិម្មិត ដែលអាចជួយការពារឯកជនភាព និងសុវត្ថិភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកបានយ៉ាងច្រើន។
នៅថ្ងៃទី 28 ខែមេសា រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា បានបញ្ជាក្រុមហ៊ុន VPN ឱ្យប្រមូល និងរក្សាទុកទិន្នន័យមួយចំនួនរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ VPN រហូតដល់៥ឆ្នាំ និងត្រូវប្រគល់ទិន្នន័យទាំងនោះទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រសិនបើមានការស្នើសុំ។ ករណីដែលក្រុមហ៊ុនណាមិនអនុវត្តតាម ពួកគេនឹងប្រឈមនឹងការអនុវត្តផ្នែកផ្លូវច្បាប់ ដូចជាការផាកពិន័យ ឬរហូតដល់ជាប់ពន្ធនាគារផង។
ទិន្នន័យដែលខាងរដ្ឋាភិបាលតម្រូវឱ្យក្រុមហ៊ុន VPN ធ្វើការប្រមូលយក និងរក្សាទុកនោះរួមមាន ឈ្មោះ អាសយដ្ឋាន លេខទំនាក់ទំនង អ៊ីមែល និងអាស័យដ្ឋាន IP របស់អ្នកប្រើប្រាស់។
ក្រុមហ៊ុន VPN មួយចំនួនកំពុងព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចដំណើរការនៅក្នុងប្រទេស ដោយមិនអនុវត្តតាមការណែនាំថ្មីនេះ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនភាគច្រើនកំពុងតែពិចារណា ក្នុងការដកម៉ាស៊ីនមេ (Sever) របស់ពួកគេ ចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ បើទោះបីជាក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនអនុវត្តតាមការណែនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏ក្នុងករណីខ្លះ ពួកគេមិនអាចប្រគល់ទិន្នន័យតាមការស្នើសុំរបស់រដ្ឋាភិបាលបានដែរ ព្រោះ VPN តែងតែមិនរក្សាទុកទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ច្រើន និងក្នុងរយៈពេលយូរបែបនេះទេ។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ក្រុមហ៊ុនភាពយន្តធំៗ ដូចជាក្រុមហ៊ុម Millennium និង Voltage ជាដើម បានចោទប្រកាន់ថា VPN បានអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់មួយចំនួន ទាក់ទងនឹងការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធ។ កាលពីខែមីនា ក្រុមហ៊ុនភាពយន្តចំនួន ២៦ បានធ្វើការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងក្រុមហ៊ុន ExpressVPN និង Private Internet Access (PIA) ដែលជាក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាកម្ម VPN លើបញ្ហាការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធនេះ។
ប្រភព៖
-
សុវត្ថិភាពក្នុងការរុករកលើអ៊ីនធឺណិតជាមួយនឹង HTTPS
អ្នកអាចសម្គាល់គេហទំព័រមួយថាមានសុវត្ថិភាព ដោយពិនិត្យមើលអាស័យដ្ឋាន(url) គេហទំព័រនោះ ថាមាន https ស្ថិតនៅខាងមុខឬក៏អត់។ អ្នកក៏អាចសម្គាល់ពីវត្តមានរបស់ https នេះតាមរយៈរូបតំណាង មេសោរ (padlock) នៅខាងមុខ url របស់គេហទំព័រនោះផងដែរ។
តើព័ត៌មានអ្វីខ្លះនឹងត្រូវបានលាតត្រដាង នៅលើគេហទំព័រ http
នៅពេលដែលអ្នកចូលទៅកាន់គេហទំព័រដែលមិនមានសុវត្ថិភាព (គេហទំព័រ http) ទិន្នន័យអំពីអ្នកជាច្រើននឹងត្រូវបានលាតត្រដាង។ ទិន្នន័យទាំងនោះរួមមាន ទីតាំងរបស់អ្នក (ទីតាំងដែលអ្នកភ្ជាប់ទៅកាន់អ៊ីនធឺណិត) កាលបរិច្ឆេទនៅពេលដែលអ្នកចូលមើលគេហទំព័រនោះ ទំព័រដែលអ្នកបានចូលមើល ព័ត៌មានគណនី និងពាក្យសម្ងាត់ដែលអ្នកវាយបញ្ចូលនៅពេលដែលអ្នកចូលទៅកាន់ទំព័រ login (ប្រសិនបើមាន) ព័ត៌មានដែលអ្នកបានបំពេញក្នុងទម្រង់ស្ទង់មតិ ឬទម្រង់ផ្សេងៗ (form) ប្រសិនបើមាន ព័ត៌មានពីឧបករណ៍របស់អ្នក (ប្រភេទឧបករណ៍ ម៉ូដែល ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ កម្មវិធីរុករក…) និងព័ត៌មានផ្សេងៗទៀត (metadata) ។
តើអ្នកណាខ្លះ និងឃើញព័ត៌មានទាំងនោះ?
១– ក្រុមឧក្រិដ្ឋជនលើអ៊ីនធឺណិត (hacker): ក្រុមនេះ អាចនៅគ្រប់ទីកន្លែង ពួកគេមានសមត្ថភាពក្នុងការចូលទៅកាន់ ឬវាយប្រហារប្រព័ន្ធបណ្តាញ (network) ដែលខ្សោយ ឬមានចន្លោះប្រហោង។ ពួកគេអាចជាអ្នកចាំធ្វើការតាមដានអ្នក ដោយសារតែអ្នកជាជនគោលដៅ ឬពួកគេជាក្រុមចោរនៅលើអ៊ីនធឺណិត ដែលព្យាយាមប្រមូលទិន្នន័យពីមនុស្សគ្រប់គ្នា ដើម្បីយកទៅលក់ ឬបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ក្រុមពួកគេ។ សូមចាំថា ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ទំហំ និងសមត្ថភាពនៃការវាយប្រហារលើអ៊ីនធឺណិតកាន់តែមានលក្ខណៈខ្លាំងក្លាពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។
២– បុគ្គលិកព័ត៌មានវិទ្យា ឬអ្នកគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត (IT / Network administrator): ក្រុមនេះ ជាអ្នកដែលស្ថិតក្នុងស្ថាប័នរបស់អ្នកតែម្តង ពួកគេអាចជាមន្រ្តីផ្នែកព័ត៌មានវិទ្យា (IT) ឬអ្នកគ្រប់គ្រងបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតនៅកន្លែងរបស់អ្នកតែម្តង។ ប្រសិនបើពួកគេចង់ធ្វើការតាមដានពីអ្នក ពួកគេអាចចូលទៅក្នុងបណ្តាញប្រព័ន្ធរបស់អ្នកបានគ្រប់ពេល។
៣– ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិត (ISP): ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតនៅទីនេះ សំដៅដល់ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតដែលអ្នក ឬស្ថាប័នរបស់អ្នកបានភ្ជាប់ ឬបានទិញកញ្ចប់សេវាកម្មអ៊ីនធឺណិតមកប្រើ។ អ្នកត្រូវផ្តល់ព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន និងព័ត៌មានពីស្ថាប័នរបស់អ្នកលម្អិត ដើម្បីធ្វើការចុះឈ្មោះប្រើសេវាកម្មរបស់ពួកគេ។ ដោយសារតែពួកគេ ជាអ្នកភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតផ្ទាល់មកឱ្យអ្នកប្រើ ដូច្នេះពួកគេអាចដឹងពីសកម្មភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកយ៉ាងច្រើន។ មុននឹងធ្វើការភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិត អ្នកគួរពិនិត្យ និងស្វែងយល់អំពីគោលការណ៍សុវត្ថិភាព និងឯកជនភាពរបស់ក្រុមហ៊ុន ដើម្បីដឹងថា តើព័ត៌មានអ្វីខ្លះអំពីអ្នកត្រូវបានប្រមូលយក តើពួកព័ត៌មានរបស់អ្នកត្រូវបានរក្សាទុកប្រកបដោយសុវត្ថិភាពដែរឬទេ និងតើពួកគេនឹងចែកចាយព័ត៌មានរបស់អ្នកបន្តទៅឱ្យក្រុមណាខ្លះជាដើម។ ជាទូទៅ ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតអាចចែករំលែកព័ត៌មានរបស់អ្នក ទៅកាន់ក្រុមជនទី៣ផ្សេងទៀត ដូចជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មរបស់ពួក រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមផ្សេងៗទៀតជាដើម។
៤– ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិត (ISP) របស់គេហទំព័រដែលអ្នកចូលមើល: ដើម្បីឱ្យគេហទំព័រមួយ អាចដំណើរការបាននៅលើអ៊ីនធឺណិត វាក៏ត្រូវតែភ្ជាប់ទៅកាន់អ៊ីនធឺណិតដែរ។ យើងអាចស្រមៃថា ម៉ាស៊ីនមេ (server) ដែលផ្ទុកគេហទំព័រណាមួយ គឺវាក៏ជាម៉ាស៊ីនកុំព្យូទ័រមួយដែរ ដែលម៉ាស៊ីនកុំព្យូទ័រនោះត្រូវតែភ្ជាប់ទៅកាន់ អ៊ីនធឺណិត ដោយឱ្យគ្រប់គ្រប់គ្នាអាចចូលទៅមើល (access) គេហទំព័រនោះបាន។
ប្រសិនបើគេហទំព័រដែលអ្នកចូលមើល បង្ហោះនៅក្នុងប្រទេស នោះក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតដែលភ្ជាប់ទៅកាន់គេហទំព័រនោះ ក៏មានទីតាំងនៅក្នុងប្រទេសនោះដែរ។ ផ្ទុយមកវិញ ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតនោះ ជាក្រុមហ៊ុនក្រៅប្រទេស បើគេហទំព័រនោះបង្ហោះនៅក្រៅប្រទេស។ ក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិត (ISP) តែងតែចែករំលែកព័ត៌មាន និងទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់បន្តទៅកាន់ដៃគូដែលពាក់ព័ន្ធ ក្រោមលក្ខខណ្ឌច្បាប់ ឬការព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មផ្សេងៗ ដូចនេះ ប្រសិនបើអ្នកជាម្ចាស់គេហទំព័រ អ្នកគួរពិចារណាបង្ហោះគេហទំព័ររបស់អ្នក ជាមួយក្រុមហ៊ុន និងប្រទេសដែលមានច្បាប់ និងគោលការណ៍ដែលគោរព និងការពារទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់បានល្អប្រសើរ។
៥– ម្ចាស់គេហទំព័រ: ដោយសារតែពួកគេជាម្ចាស់គេហទំព័រ និងជាគោលដៅចុងក្រោយរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ ដូច្នេះ ពួកគេក៏ជាក្រុមដែលមានសិទ្ធិដែលអាចចូលទៅត្រួតពិនិត្យ និងរក្សាទុកព័ត៌មាន និងទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ច្រើនជាងគេដែរ។
អ្នកប្រហែលជាធ្លាប់ឮពីការបែកធ្លាយព័ត៌មានសម្ងាត់ ដូចជាព័ត៌មានអំពីគណនីរបស់អ្នកប្រាស់ ពាក្យសម្ងាត់ និងព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនជាច្រើន ចេញពីគេហទំព័រធំៗដូចជា Facebook ជាដើម។ល។ អ្នកត្រូវដឹងថា រាល់ព័ត៌មានដែលអ្នកបានផ្តល់ជូនទៅកាន់គេហទំព័រទាំងនោះ ដូចជាព័ត៌មាននៅពេលដែលអ្នកបានបំពេញនៅពេលចុះឈ្មោះ ព័ត៌មានពីគណនីធនាគារជាដើម និងត្រូវបានរក្សាទុកដោយម្ចាស់គេហទំព័រផ្ទាល់តែម្តង។ ប្រសិនបើគេហទំព័រនោះជា គេហទំព័រសាមញ្ញ ដែលមិនតម្រូវឱ្យអ្នកចុះឈ្មោះ ឬផ្តល់ព័ត៌មានអ្វីនោះទេ (ឧ. គេហទំព័រ សារព័ត៌មាន ឬគេហទំព័ររបស់ស្ថាប័នណាមួយជាដើម) ពួកគេក៏អាច ប្រើឃុកឃី (cookie) ឬដាក់នូវកម្មវិធីតាមដានអ្នកប្រើប្រាស់ (ឧ. ប្រើកម្មវិធីរបស់ក្រុមហ៊ុនហ្គូហ្គល ដូចជា Google Analytic) ដើម្បីសិក្សាពីអ្នកប្រើប្រាស់ ក្នុងគោលបំណង បំពេញចំណុចខ្វះខាត និងអភិវឌ្ឍន៍គេហទំព័រនោះ ឱ្យប្រសើរឡើងស្របតាមតម្រូវការរបស់ចូលទៅមើលគេហទំព័រ។ នេះមានន័យថា ពួកគេបានសហការជាមួយក្រុមហ៊ុនទីបីផ្សេងទៀត ដើម្បីទាញយកទិន្នន័យពីអ្នក។
តើព័ត៌មានអ្វីខ្លះនឹងត្រូវបានលាតត្រដាង នៅលើគេហទំព័រ https
នៅពេលដែលអ្នកចូលទៅកាន់គេហទំព័រដែលមាន https ព័ត៌មានដែលរបស់អ្នកនឹងត្រូវបានធ្វើកូដនីយកម្ម (encrypt) ឱ្យមានសុវត្ថិភាពជាងមុន មានន័យថាព័ត៌មានមួយចំនួនដូចជា ព័ត៌មានអំពីទីតាំងរបស់អ្នក ឈ្មោះគេហទំព័រដែលអ្នកចូលមើល ក៏នៅតែត្រូវបានបង្ហាញទៅកាន់ក្រុមដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ។ ប៉ុន្តែព័ត៌មានសំខាន់ជាច្រើន ដូចជាព័ត៌មានអំពីគណនីរបស់អ្នក ពាក្យសម្ងាត់ ជាដើម្បីនឹងត្រូវបានការពារ ឬធ្វើកូដនីយកម្ម (encrypt) តាមរយៈ https នេះ។
ទោះបីជាពួកគេនៅដឹងថាអ្នកបានចូលទៅកាន់គេហទំព័រមួយណា (ឧ. គេដឹងថា អ្នកបានចូលទៅកាន់គេហទំព័រ news.com) ប៉ុន្តែគេមិនអាចដឹងថា អ្នកបានចូលទៅកាន់ទំព័រណាខ្លះនៃគេហទំព័រនោះទេ (ឧ. គេមិនដឹងថា អ្នកចូលទៅកាន់ទំព័រ news.com/protests នោះទេ)។ តែសូមចាំថា https នៅតែអាចបំបែកបាន ក្នុងទម្រង់នៃការវាយប្រហារកម្រិតខ្ពស់ ជាមួយនឹងសមត្ថភាព និងឧបករណ៍ទំនើបៗ។ ក្រុមអ្នកវាយប្រហារ នៅតែអាចបំបែកគេហទំព័រដែលមាន https បាន។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជាមួយនឹងគេហទំព័រដែលមាន https និងជួយការពារអ្នកឱ្យមានសុវត្ថិភាពក្នុងកម្រិតមួយខ្ពស់ដែរ។ ដូច្នេះសូមស្វែងរក https រាល់ពេលដែលអ្នកចូលទៅកាន់គេហទំព័រណាមួយ និងកុំផ្តល់ព័ត៌មានសំខាន់ៗ ដូចជាពាក្យសម្ងាត់ ឬព័ត៌មានពីគណនីធនាគាររបស់អ្នកលើគេហទំព័រដែលមិនមាន https។ អ្នកអាចតម្លើងកម្មវិធី https everywhere នៅលើកម្មវិធីរុករក (browser) របស់អ្នក ដើម្បីឱ្យប្រាកដថា អ្នកប្រើ https គ្រប់ពេលវេលា ឬក៏អ្នកអាចបើកមុខងារ https only mode នៅលើ Firefox និងបើកមុខងារ Turn on HTTPS-First mode នៅលើ Google Chrome។
ប្រភព៖
- https://cso.cyberhandbook.org/topics/staying-safe/browsing-securely
- https://support.mozilla.org/en-US/kb/how-do-i-tell-if-my-connection-is-secure
- https://learn.totem-project.org/assets/courseware/v1/611bbb851ee6a4ec08cb5d9804db7b05/asset-v1:Totem+TP_IP_001+2018+type@asset+block/en_howtheinternetworks.pdf
-
OONI
អត្ថបទនេះ ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយនៅថ្ងៃទី 15/12/2022
អំពី OONI
Open Observatory of Network Interference (OONI) ជាគម្រោងមួយបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០១២ ស្ថិតក្រោមគម្រោងរបស់ Tor Project ជាអង្គការមិនស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ មានទីតាំងនៅរដ្ឋ Seattle សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលធ្វើការផ្តោតទៅលើការការពារឯកជនភាព និងសេរីភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិត។ តាំងពីឆ្នាំ២០១៨មក គម្រោងនេះ ទទួលបានជំនួយថវិកាចម្បងពី Open Technology Fund (OTF)
គម្រោងនេះបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណង តាមដាន ឃ្លាំមើល និងកត់ត្រាទិន្នន័យពីការរឹតត្បិតសេរីភាពតាមអ៊ីនធឺណិតជុំវិញពិភពលោក។ រហូតមកដល់ពេលនេះ OONI កំពុងធ្វើការផ្តោតលើផ្នែក៣សំខាន់ៗគឺ ៖
- ការបង្កើត និងអភិវឌ្ឍនកម្មវិធីសម្រាប់តាមដាន និងរាយការណ៍ពីការរឹតត្បិតសេរីភាពអ៊ីនធឺណិតៈ តាមរយៈកម្មវិធី OONI Probe អ្នកប្រើប្រាស់អាចពិនិត្យមើល និងរាយការណ៍ពីការបិទខ្ទប់គេហទំព័រ (Website) កម្មវិធីផ្ញើសារ (Messaging App) កម្មវិធីបញ្ចៀសការបិទខ្ទប់ (Circumvention Tool) និងការតាមដានល្បឿនអ៊ីនធឺណិត (Network Performance) ជាដើម។
- ការធ្វើការវិភាគ និងបង្ហាញទិន្នន័យភ្លាមៗ ពីការរឹតត្បិតសេរីភាពអ៊ីនធឺណិតជុំវិញពិភពលោក៖ នៅពេលដែលអ្នកប្រើប្រាស់ ដំណើរការកម្មវិធី OONI Probe លទ្ធផលពី OONI Probe នឹងបង្ហាញលើ OONI Explore និង OONI API ដែលលទ្ធផលនេះបង្ហាញជាសាធារណៈ ជួយឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅអាចពិនិត្យមើលពីស្ថានភាពអ៊ីនធឺណិតនៅជុំវិញពិភពលោក ឬប្រទេសណាមួយជាក់លាក់បាន។
- របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវពីការរឹតត្បិតក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ៖ OONI បានសហការជាមួយដៃគូផ្សេងៗ ដើម្បីផលិតរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ ដែលធ្វើការចងក្រងករណីជាក់ស្តែងដែលកើតឡើងពីការបិទខ្ទប់ និងការរឹតត្បិតសេរីភាពតាមអ៊ីនធឺណិត ក្នុងព្រឹត្តិការសំខាន់ៗ ដែលបានកើតមានឡើងនៅបណ្តាប្រទេសនានា។
ហេតុអ្វីបានជា OONI មានសារសំខាន់?
ក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់សេវាអ៊ីនធឺណិត (ISP) ជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់ និងផ្តល់អ៊ីនធឺណិតឱ្យអ្នកអាចប្រើ អ៊ីនធឺណិតបាន ដូច្នេះពួកគេក៏អាចបិទ ឬរារាំងមិនឱ្យអ្នកអាចប្រើអ៊ីនធឺណិតបាន ក្នុងទម្រង់ណាមួយដែរ ដូចជា គេអាចបិទមិនឱ្យអ្នកចូលទៅកាន់គេហទំព័រ ឬកម្មវិធីណាមួយ (Blocking) ធ្វើឱ្យអ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកយឺតមិនអាចប្រើបាន (Throttling) និងបិទមិនឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់អាចប្រើអ៊ីនធឺណិតបានទាំងស្រុងតែម្តង (Internet Shutdown)។
OONI ត្រូវបង្កើតឡើងដោយជួយពិនិត្យមើលពីការធ្វើឱ្យរំខាន ឬមិនផ្តល់សេរីភាពពេញលេញក្នុងការប្រើអ៊ីនធឺណិតក្នុងកម្រិតបណ្តាញ (Censorship on Network Level) ដែលអាចបង្កឡើងដោយភាគីណាមួយ នៅក្នុងបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត ជាពិសេសក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់អ៊ីនធឺណិតតែម្តង។
អ្នកប្រើប្រាស់អាចប្រើកម្មវិធី OONI Probe ដើម្បីតាមដានថា តើមានគេហទំព័រណាខ្លះត្រូវបានបិទដោយក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតណាមួយ តើកម្មវិធីផ្ញើសារសំខាន់ៗ កម្មវិធីបញ្ចៀសការបិទខ្ទប់ និង VPN ណាខ្លះមិនអាចប្រើបាន និងក៏អាចពិនិត្យមើលថាតើ ល្បឿនអ៊ីនធឺណិតរបស់ពួកគេ មានការធ្វើឱ្យរំខានរហូតដល់យឺតប្រើមិនបានដែរឬទេ។
រាល់ទិន្នន័យពីអ្នកប្រើ OONI Probe ទាំងអស់ នឹងត្រូវបានយកទៅបង្ហាញជាសាធារណៈភ្លាមៗនៅលើ គេហទំព័រ OONI Explore ដើម្បីឱ្យមានតម្លាភាព និងអាចជាប្រយោជន៍ដល់អ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅ និងអ្នកស្រាវជ្រាវផ្សេងៗអាចយកទៅប្រើបានក្នុងគោលបំណងរបស់ពួកគេ។
OONI Research Report ឬទំព័ររបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ អាចឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់អាន ស្រាវជ្រាវ និងស្វែងយល់ពីករណីនៃការរឹតត្បិតអ៊ីនធឺណិតនៅបណ្តាប្រទេសផ្សេង ឬក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗបាន តាមរយៈរបាយការណ៍ដែលបានផលិតដោយ OONI និងដៃគូសហការរបស់ពួកគេ។ នៅពេលដែលអ្នកប្រើកម្មវិធី OONI Probe មានន័យថា អ្នកបានចូលរួមរាយការណ៍ ផ្តល់ទិន្នន័យពីស្ថានភាពអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេសរបស់អ្នកទៅលើគេហទំព័ររបស់ OONI ដែលអាចមានប្រយោជន៍ដល់សាធារណជនទូទៅ ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិ និងអ្នកស្រាវជ្រាវ ក្នុងការលើកកម្ពស់ឬទាមទារឱ្យលំហនៃការប្រើអ៊ីនធឺណិតកាន់តែមានភាពល្អប្រសើរ។
អ្វីជាកម្មវិធីOONI Probe?
OONI Probe ជាកម្មវិធីសម្រាប់តាមដានការបិទខ្ទប់នៅលើអ៊ីនធឺណិត។ កម្មវិធីនេះជាកម្មវិធី បើកចំហកូដ និងអាចប្រើបានដោយសេរីជាមួយទូរស័ព្ទ និងកុំព្យូទ័រ។
អ្នកអាចប្រើ OONI Probe ដើម្បីៈ
- ពិនិត្យមើលគេហទំព័រដែលត្រូវបានបិទខ្ទប់
- ពិនិត្យមើលកម្មវិធីផ្ញើសារដែលត្រូវបានបិទខ្ទប់ (WhatsApp, Facebook Messenger, Telegram, Signal)
- ពិនិត្យមើលកម្មវិធីអនាមិកលើអ៊ីនធឺណិត ដែលត្រូវបានបិទខ្ទប់ (Tor, Psiphon, RiseupVPN)
- ពិនិត្យមើលល្បឿនអ៊ីនធឺណិតដែលអ្នកកំពុងប្រើ។
ចំពោះការពិនិត្យមើលគេហទំព័រដែលបានបិទ កម្មវិធី OONI Probe ត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើបញ្ជីគេហទំព័រដែលមានស្រាប់របស់ Citizen Lab ដែលបញ្ជីគេហទំព័រនេះត្រូវបានគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Test List។ នៅពេលដែលអ្នកប្រើប្រាស់ចុចដំណើរការ ឬ Run កម្មវិធី នោះ OONI Probe នឹងធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយបញ្ជី Test List ដែលមានស្រាប់នេះ។ ប្រសិនបើរកឃើញថា គេហទំព័រនៅក្នុងបញ្ជី Test List នេះ មានគេហទំព័រណាមួយត្រូវបានបិទ នោះកម្មវិធី OONI Probe នឹងបង្ហាញលទ្ធផល បន្ទាប់ពីដំណើរបានបញ្ចប់។
បញ្ជី Test List របស់ Citizen Lab នេះត្រូវបានបែងចែកជា២គឺ Global Test List ដែលបញ្ជីគេហទំព័រដែលពេញនិយមនិងត្រូវបានប្រើ ទូលំទូលាយសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ជុំវិញពិភពលោក ដូចជាគេហទំព័រ Facebook, YouTube, Google ជាដើម និង Country-specific test lists ដែលជាបញ្ជីគេហទំព័រផ្ទាល់សម្រាប់ប្រទេសនិមួយៗ។ បញ្ជីទាំង២នេះ ត្រូវបានដាក់ឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់គ្រប់គ្នាអាចពិនិត្យ និងជួយកែតម្រូវបាន នៅលើគេហទំព័រ GitHub។ សម្រាប់បញ្ជីជាភាសាខ្មែរ អ្នកទាំងអស់គ្នាអាចចូលទៅកាន់ https://github.com/citizenlab/test-lists/blob/master/lists/kh.csv។ យើងអាចស្នើសុំជួយកែប្រែបញ្ជីនេះបានតាមរយៈគេហទំព័រGitHubនេះ តែអ្នកប្រើប្រាស់ត្រូវបង្កើតគណនី GitHub ផ្ទាល់ខ្លួនជាមុនសិន។
សូមចាំថា គ្រប់ពេលដែលយើងដំណើរការកម្មវិធី OONI Probe មិនមែនមានន័យថា OONI អាចធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់គ្រប់គេហទំព័រទាំងអស់នៅក្នុងបញ្ជី Global Test List និង Country Test List នោះទេ។ រាល់លទ្ធផលត្រូវបានកំណត់ឱ្យបង្ហាញក្នុងរយៈពេល៩០វិនាទី ដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដូច្នេះការផ្ទៀងផ្ទាត់ចំនួនគេហទំព័រនៅក្នុងបញ្ជី Test List ថាបានច្រើន ឬតិច គឺអាស្រ័យលើល្បឿនអ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ដែរ។ អ្នកប្រើប្រាស់អាចធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ រយៈពេលកំណត់នេះបាននៅក្នុង Settings របស់កម្មវិធីនេះ។
អ្វីជា OONI Explorer និង OONI API?
បន្ទាប់ពីប្រើកម្មវិធី OONI Probe លទ្ធផលដែលចេញពីឧបករណ៍របស់អ្នក និងឧបករណ៍អ្នកផ្សេងទៀត នឹងដាក់បង្ហាញដោយស្វ័យប្រវត្តិ នៅលើ OONI Explorer។ លទ្ធផលនៃទិន្នន័យទាំងនេះ ជាទិន្នន័យបើកទូលាយ (Open Data) ហើយនឹងត្រូវដាក់បង្ហាញភ្លាមនៅលើ OONI Explore ជាសាធារណៈ ដើម្បីជាភស្តុតាងដែលអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណជននៅជុំវិញពិភពលោក អាចធ្វើការតាមដាន អំពីស្ថានភាពនៃសេរីភាពអ៊ីនធឺណិតរបស់ប្រទេសណាមួយ ឬស្ថានភាពអ៊ីនធឺណិតក្នុងព្រឹត្តិការសំខាន់ៗនៃប្រទេសនីមួយៗ ឧទាហរណ៍ដូចជាស្ថានភាពអ៊ីនធឺណិតក្នុងពេលបោះឆ្នោត ឬក្នុងពេលធ្វើបាតុកម្មធំៗណាមួយជាដើម។ល។
អ្វីជា Research Report របស់ OONI?
OONI បានសហការជាមួយនឹងដៃគូរបស់ខ្លួន ធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងឯកសារ អំពី ករណីនៃការរឹតត្បិតអ៊ីនធឺណិត ដែលកើតមានជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីដាក់បង្ហាញ ការរកឃើញទាំងនោះជាសាធារណៈនៅក្នុងទំព័ររបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន។ របាយការណ៍ទាំងនេះមានគោលបំណងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកកាសែត សកម្មជន និងមេធាវីជាដើម អាចប្រើប្រាស់ការរកឃើញទាំងនោះ ជាជំនួយបន្ថែមលើការងាររបស់ពួកគេ។
តើទិន្នន័យអ្វីខ្លះដែល OONI ប្រមូលយក និងដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈ?
ទោះបី OONI បានបញ្ជាក់ថា ពួកគេព្យាយាមមិនប្រមូលទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ក៏ដោយ ក៏នៅមានទិន្នន័យមួយចំនួនត្រូវបានប្រមូល និងមានព័ត៌មានមួយចំនួនត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈក្នុងគោលបំណងបង្ហាញពីការរឹតត្បិតអ៊ីនធឺណិត និងក៏ដើម្បីឱ្យ OONI ខ្លួនឯងអាចអភិវិឌ្ឍ និងកែប្រែចំណុចខ្វះខាតនៃកម្មវិធីរបស់ខ្លួនផងដែរ។ អ្នកអាចស្វែងយល់បន្ថែម ពីការប្រមូល និងប្រើប្រាស់ទិន្នន័យ នៅក្នុងទំព័រគោលនយោបាយទិន្នន័យរបស់ OONI។
ខាងក្រោមនេះជា ទិន្នន័យដែល OONI បានប្រមូល និងដាក់ផ្សាយជាសាធារណៈនៅពេលអ្នកប្រើកម្មវិធី OONI Probe:
- លេខកូដប្រទេស (ឧ. KH ជាលេខកូដប្រទេស កម្ពុជា)
- ព័ត៌មានអំពីបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត រួមទាំងលេខកូដ ASN និងឈ្មោះក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតដែលអ្នកកំពុងប្រើ (ឧ. លេខកូដរបស់ក្រុមហ៊ុន Smart គឺ AS45498 – Smart Axiata Co., Ltd.)។ OONI បញ្ជាក់ថាពួកគេមិនបានប្រមូលយកទិន្នន័យពីអាស័យដ្ឋាន IP របស់អ្នកប្រើប្រាស់ទេ ហើយពួកគេថែមទាំងបានលុប IP របស់អ្នកប្រើប្រាស់ពីដាតាបេស (database) របស់ពួកគេថែមទៀតផង ដើម្បីជួយកាន់បន្ថយហានិភ័យ របស់អ្នក ប្រើប្រាស់ ក៏ប៉ុន្តែទិន្នន័យនេះ អាចនឹងត្រូវបានប្រមូលយកដោយចៃដន្យ ជាមួយនឹងគេហទំព័រដែលប្រើ HTTP។
- កាលបរិច្ឆេទដែលអ្នកបានដំណើរការកម្មវិធី OONI Probe។
អ្វីជាហានិភ័យដែលអ្នកគួរដឹង មុនពេលប្រើ OONI Probe?
- ប្រសិនបើអ្នកជាបុគ្គលដែលត្រូវបានគេតាមដាន នោះក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិត ISP ឬរដ្ឋាភិបាល នឹងអាចដឹងថាអ្នកកំពុងប្រើកម្មវិធី OONI Probe។
- នៅពេលដែលអ្នកប្រើ OONI ដើម្បីពិនិត្យមើលបញ្ជីគេហទំព័រដែលបានបិទ OONI Probe នឹងធ្វើការភ្ជាប់ និងទាញយកទិន្នន័យពីគេហទំព័រជាច្រើន រួមទាំងគេហទំព័រមិនល្អ ឬគេហទំព័រដែលត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យចូលមើលផងដែរ។ ឧ. គេហទំព័រអាសអាភាស គេហទំព័រល្បែងស៊ីសង ឬគេហទំព័រជាក់លាក់ណាមួយជាដើម។ ដែលការចូលទៅកាន់គេហទំព័រទាំងនោះ អាចនឹងខុសច្បាស់ក្នុងប្រទេសមួយចំនួន។
- ទិន្នន័យនៃការវាស់វែងបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតមួយចំនួន (network measurement data) ដែលបានប្រមូលដោយ OONI Probe គឺត្រូវបានដាក់ផ្សាយជាសាធារណៈ (សូមមើលចំណុចខាងលើពីការប្រមូល និងដាក់ផ្សាយទិន្នន័យជាសាធារណៈ) ដើម្បីបង្ហាញពីតម្លាភាពអំពីស្ថានភាពលំហអ៊ីនធឺណិត ជំរុញឱ្យមានការជជែកវែកញែកជាសាធារណៈ និងដើម្បីជួយគាំទ្រដល់ការស្រាវជ្រាវផ្សេងៗ។
ទោះជាយ៉ាងណា OONI បានបញ្ជាក់ថា ពួកគេមិនទាន់ទទួលបានការរាយការណ៍អំពីហានិភ័យ ឬបញ្ហាផ្សេងៗដែលកើតឡើងដោយសារការប្រើ កម្មវិធី OONI Probe ពីអ្នកប្រើប្រាស់នៅឡើងទេមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។
តើត្រូវទាញយក និងតម្លើង OONI Probe លើទូរស័ព្ទដៃ និងកុំព្យូទ័រ យ៉ាងដូចម្តេច?
ការតម្លើងកម្មវិធី OONI Probe លើទូរស័ព្ទដៃ
OONI Probe អាចប្រើបានទាំងនៅលើទូរស័ព្ទដែលដំណើរការដោយប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ Android និង iOS។ សម្រាប់អ្នកប្រើ Android អាចទៅទាញយកកម្មវិធីនៅក្នុង Play Store ឬ F-Droid ចំណែក iOS អាចទាញយកពី Apple Store។ ព័ត៌មានលម្អិតពីការតម្លើងកម្មវិធី កម្មវិធី OONI Probe លើទូរសព្ទ
ការតម្លើងកម្មវិធី OONI Probe លើកុំព្យូទ័រ
ប្រសិនបើអ្នកប្រើកុំព្យូទ័រដំណើរការដោយប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ Windows និង macOS សូមចូលទៅកាន់ https://ooni.org/install/desktop ដើម្បីទាញយក និងតម្លើងកម្មវិធី។ ដោយឡែកចំពោះអ្នកប្រើ ប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិការ Linux សូមចូលទៅកាន់ https://ooni.org/install/cli/ubuntu-debian និងធ្វើតាមការណែនាំពីរបៀបតម្លើងកម្មវិធី។
តើត្រូវប្រើកម្មវិធី OONI Probe យ៉ាងដូចម្តេច?
បន្ទាប់ពីអ្នកបានតម្លើងកម្មវិធី OONI Probe រួចរាល់នៅលើឧបករណ៍របស់អ្នកហើយ អ្នកអាចចាប់ផ្តើមសាកល្បងប្រើ ដើម្បីធ្វើការពិនិត្យមើលស្ថានភាពអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេសរបស់អ្នកបានហើយ។
របៀបប្រើ OONI Probe នៅលើទូរស័ព្ទ
នៅពេលដែលអ្នកបើកកម្មវិធី OONI Probe អ្នកនឹងឃើញ ផ្ទាំងមួយដែលបង្ហាញចំនុច៤គឺៈ- Websites: មុខងារនេះ នឹងជួយឱ្យដឹងថា គេហទំព័រណាខ្លះដែលបានបិទ ដោយក្រុមហ៊ុនអ៊ីនធឺណិតដែលអ្នកកំពុងប្រើ។
- Instant Messaging: ទីនេះ OONI នឹងពិនិត្យមើលថា តើកម្មវិធីផ្ញើសារ ដែលមានដូចជា WhatsApp, Facebook Messenger, Telegram និង Signal មានកម្មវិធីណាខ្លះត្រូវបានបិទ មិនអាចប្រើបាន។
- Circumvention: ត្រង់ចំនុចនេះ នឹងបង្ហាញថាតើកម្មវិធី Tor, Psiphon និង RiseupVPN ត្រូវបានបិទខ្ទប់ឬអត់។
- Performance: អ្នកអាចពិនិត្យ និងតាមដានល្បឿនអ៊ីនធឺណិតរបស់អ្នកនៅទីនេះបាន។
ចុច Run ដើម្បីដំណើរការកម្មវិធី OONI Probe។ នៅពេលដែលអ្នកចុច Run មុខងារទាំង៤ខាងលើ និងចាប់ផ្តើមធ្វើការក្នុងពេលតែមួយ ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នក ចង់ពិនិត្យមើលជាក់លាក់ អ្នកអាចចុចលើ មុខងារមួយៗ ដូចជា Website, Instant Messaging, Circumvention, Performance ជាជាងចុចលើពាក្យ Run។
OONI Probe និងដំណើរនៅលើឧបករណ៍របស់អ្នក ដោយអ្នកត្រូវចាំរហូតដល់ដំណើរវាបញ្ចប់។ រយៈពេលនៃដំណើរការ យឺត ឬលឿនអាស្រ័យលើ ចំនួនមុខងារដែលអ្នកដែលអ្នកជ្រើសរើស និងល្បឿនអ៊ីនធឺណិតដែលអ្នកកំពុងប្រើ។
ចំពោះការប្រើ OONI Probe នៅលើកុំព្យូទ័រ ក៏មិនខុសគ្នានឹងការប្រើនៅលើទូរស័ព្ទដែរ។ អ្នកអាចចូលទៅមើលពីរបៀប ប្រើលម្អិតនៅលើគេហទំព័ររបស់ OONI។
OONI បានសហការជាមួយ Advocacy Assembly ផលិតបានជាវគ្គបណ្តុះបណ្តាលតាមអនឡាញដោយមិនគិតថ្លៃ ដែលអាចឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ស្វែងយល់ឱ្យបានកាន់តែស៊ីជម្រៅអំពីការត្រួតពិនិត្យពីការរឹតត្បិតតាមអ៊ីនធឺណិត ដោយប្រើកម្មវិធី OONI និង ទិន្នន័យបើកទូលាយ (Measuring Internet Censorship with OONI Tools and Open Data)។
ប្រភព៖
-
Facebook ប្រកាសបើកដំណើរការមជ្ឈមណ្ឌលឯកជនភាព (Privacy Center) ដើម្បីអប់រំអ្នកប្រើប្រាស់លើការប្រមូលទិន្នន័យ និងជម្រើសឯកជនភាព
រូបភាពៈ Meta
មជ្ឈមណ្ឌលឯកជនភាព ផ្តល់ព័ត៌មានអំពីប្រធានបទឯកជនភាពទូទៅចំនួនប្រាំ៖ ការចែករំលែក សុវត្ថិភាព ការប្រមូលទិន្នន័យ ការប្រើប្រាស់ទិន្នន័យ និងការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម។
ម៉ូឌែលទីមួយសុវត្ថិភាព នឹងផ្តល់ភាពងាយស្រួលដូចជាការកំណត់សុវត្ថិភាពគណនី និងការផ្ទៀងផ្ទាត់ពីរកត្តា។ ការចែករំលែក នឹងផ្តល់នូវភាពជាក់លាក់អំពីលទ្ធភាពមើលឃើញនៃការបង្ហោះ និងការកំណត់ ឬសារបង្ហោះចាស់ៗ។ ការប្រមូល និងការប្រើប្រាស់ នឹងផ្តល់ឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់នូវការក្រឡេកមើលយ៉ាងរហ័សនូវប្រភេទនៃទិន្នន័យដែលប្រមូលបានដោយMeta និងស្វែងយល់ពីរបៀប និងមូលហេតុដែលវាត្រូវបានប្រើប្រាស់រៀងៗខ្លួន។ ជាចុងក្រោយផ្នែកផ្សាយពាណិជ្ជកម្មនឹងផ្តល់ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងចំណូលចិត្តការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មរបស់អ្នកប្រើប្រាស់។
មជ្ឈមណ្ឌលនេះត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងត្រូវបានកំណត់ដំបូងចំពោះមនុស្សមួយចំនួនតូចដែលប្រើប្រាស់ Facebook នៅលើកុំព្យូទ័រនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយនឹងគម្រោងនឹងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ទៅកាន់អ្នកប្រើប្រាស់ដ៏ទូលំទូលាយ និងកម្មវិធីជាច្រើនទៀតនៅក្នុងប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ។ អ្នកប្រើប្រាស់នឹងអាចចូលទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលឯកជនភាព ដោយចូលទៅកាន់ការកំណត់ និងឯកជនភាពនៅលើកំណែរបស់Facebook ដែលអាចប្រើប្រាស់បាននៅលើកុំព្យូទ័រ។
មជ្ឈមណ្ឌលឯកជនភាព គឺជាធាតុបន្ថែមទៅលើPrivacy Shortcut និង Privacy Checkup ដែលទាំងពីរនេះណែនាំអ្នកប្រើប្រាស់តាមរយៈការកំណត់ឯកជនភាព និងសុវត្ថិភាពមួយចំនួន។ មុខងារថ្មីនេះ មានភាពខុសប្លែកគ្នាត្រង់ថា វាអាចនឹងក្លាយជាកន្លែងតែមួយ ដើម្បីរុករកការគ្រប់គ្រងឯកជនភាព និងសុវត្ថិភាពជាច្រើនដែលមាននៅលើFacebook Instagram និងWhatsApp។
ប្រភពៈ https://thehackernews.com/2022/01/facebook-launches-privacy-center-to.html
-
ProtonMail បានផ្តល់អាស័យដ្ឋាន IPអ្នកប្រើប្រាស់ខ្លួន ទៅរដ្ឋាភិបាលបារាំងដើម្បីធ្វើការស៊ីបអង្កេត
ProtonMail គឺជាក្រុមហ៊ុនស្វីសដែលបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០១៣ តាមគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមកពី CERN នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ និងវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាម៉ាសាឈូសេត(MIT) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅបូស្តុន។ ចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមមកក្រុមហ៊ុនបានផ្តោតលើឯកជនភាពនិងសុវត្ថិភាពអ្នកប្រើប្រាស់ដែលយោងតាមច្បាប់ឯកជនភាពប្រទេសស្វីសដែលមានភាពតឹងរ៉ឹងនិងមានការប្តេជ្ញាចិត្តការពារ សេរីភាពលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត។
ProtonMail ក៏បានធានាផងដែរថាពួកគេនឹងមិនរក្សាទុកអាស័យដ្ឋានIP (IP Address)ណាមួយដែលអាចភ្ជាប់ទៅគណនីអ៊ីមែលរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ឡើយ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយយោងតាមនីតិរដ្ឋរបស់ប្រទេសស្វីសក្រុមហ៊ុន ProtonMail ត្រូវបង្ខំចិត្តផ្តល់ទិន្នន័យនិងអត្តសញ្ញាណអ្នកប្រើប្រាស់និងសកម្មជនម្នាក់នៃចលនា“យុវជនដើម្បីបរិស្ថាន”ទៅឲ្យប្រទេសបារាំង។
លោក Andy Yen នាយកប្រតិបត្តិក្រុមហ៊ុន ProtonMail បានសង្កត់ធ្ងន់ថាក្រុមហ៊ុនគាំទ្របុព្វហេតុសកម្មជនដែលប្រើប្រាស់សេវាកម្មរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែពួកគេមិនអាចរំលោភច្បាប់ប្រទេសស្វីស និងមិនអើពើនឹងបញ្ជារបស់តុលាការបានឡើយ។ តាមពិត ProtonMail ត្រូវតែអនុវត្តតាមដីការបស់តុលាការស្វីសដែលបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីប៉ូលីសបារាំងបានស្នើសុំកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពីប្រទេសស្វីសតាមរយៈ Europol ដោយប្រើប្រាស់ជំនួយផ្នែកយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។
គ្មានទេពាក្យថាឯកជននៅលើអ៊ីនធឺណិត?
ទោះបីជាមានបញ្ហានេះក៏ដោយ ក៏ក្រុមហ៊ុន ProtonMail ត្រូវបានសាធារណៈជនរិះគន់ចំពោះការខ្វះតម្លាភាព និងភាពច្បាស់លាស់ក្នុងការលើកកម្ពស់សេវាកម្មដែលសន្យាជាចម្បងនូវភាពអនាមិក និងការគោរពចំពោះឯកជនភាពរបស់អ្នកប្រើប្រាស់។
យោងតាមរបាយការណ៍តម្លាភាពរបស់ ProtonMail ការកត់ត្រាអាស័យដ្ឋានIP ត្រូវបានអនុញ្ញាតតែនៅក្នុង“ករណីឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរ” ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ក្រុមហ៊ុនបានបញ្ជាក់ថា “មិនត្រូវការព័ត៌មានដើម្បីបង្កើតគណនីអ៊ីមែលដែលមានសុវត្ថិភាពរបស់អ្នកទេ”។
លោក Andy Yen បានឆ្លើយតបទៅនឹងការចោទប្រកាន់នេះ ដោយបញ្ជាក់ថាអ៊ិនធឺណិតមិនមែនមានភាពអនាមិកមួយរយភាគរយនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណានាយកប្រតិបត្តិបានសង្កត់ធ្ងន់ថា“មិនមានលទ្ធភាពប្តឹងឧទ្ធរណ៍ចំពោះសំណើរពិសេសនេះទេ”។
តើច្បាប់ស្វីសទាមទារអ្វីខ្លះ?
យោងតាមមេធាវីស្វីសលោកហ្វ្រង់ស្វ័រឆាតឆាល បាននិយាយថាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹងជនជាតិបារាំងដែលត្រូវបានកាត់ទោសមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរ ហើយកិច្ចសហការជាមួយបារាំងគឺមានភាពយុត្តិធម៌ ដូចដែលមានចែងក្នុងច្បាប់សហព័ន្ធស្តីពីជំនួយអន្តរជាតិក្នុងបញ្ហាឧក្រិដ្ឋកម្មខាងក្រៅ។ លើសពីនេះអ្នកផ្តល់សេវាកម្មទូរគមនាគមន៍ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចផ្លូវច្បាប់ក្នុងករណីស៊ើបអង្កេតពាក់ព័ន្ធនឹងការឃ្លាំមើលចរាចរណ៍ប្រៃសណីយ៍។
សកម្មជនដែលប្រើប្រាស់អាស័យដ្ឋានអ៊ីមែលនេះ ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទរំលោភបំពានការលួច និងការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិឧក្រិដ្ឋកម្ម បើយោងតាមលោកឆាតឆេលដែលជាអ្នកឯកទេសខាងបច្ចេកវិទ្យាឧក្រិដ្ឋកម្ម និងសន្តិសុខ។
សហព័ន្ធការពារទិន្នន័យ និងព័ត៌មានសហព័ន្ ធ(អេហ្វភីឌីអាយ) ក៏បានបញ្ជាក់ពីភាពស្របច្បាប់នៃសកម្មភាពផ្លូវច្បាប់ដោយអាជ្ញាធរស្វីសដោយអនុលោមតាមច្បាប់ការពារទិន្នន័យ។ស្នងការបាននិយាយថាវាបង្ហាញថាការលាតត្រដាងនេះត្រូវបានធ្វើឡើងស្របតាមតម្រូវការច្បាប់”។
អ្វីជាជម្រើសរបស់ក្រុមហ៊ុន ProtonMail?
ដូច្នេះក្រុមហ៊ុន ProtonMail គ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីសហការ។ មេធាវីនិយាយថា ProtonMail អាចមានកំហុសចំពោះការទំនាក់ទំនងមិនច្បាស់លាស់ជាមួយអ្នកប្រើប្រាស់របស់ខ្លួន”ប៉ុន្តែនេះមិនមានន័យថាវាអាចគេចផុតពីការស្នើសុំជាក់លាក់ និងត្រឹមត្រូវពីអាជ្ញាធរស្វីសនោះទេ។
លោកAndyYenបាននិយាយថា “មានច្បាប់អាក្រក់ជាងច្បាប់ស្វីសទៅទៀត”។
ប្រភពៈ
-
ឯកជនភាពសំខាន់ៗនៅលើ Facebook ដែលអ្នកគួរតែធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ
Photo by Solen Feyissa on Unsplash
ការបង្ហាញខាងក្រោមនេះ យើងអនុវត្តនៅលើកុំព្យូទ័រ វាអាចមានភាពខុសគ្នាខ្លះជាមួយនឹងការប្រើ Facebook នៅលើទូរស័ព្ទដៃ។ ម្យ៉ាងទៀត Facebook ក៏តែងតែធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព ដែលអាចផ្លាស់ប្តូរទីតាំង និងមុខងារមួយចំនួន ដែលអាចខុសគ្នាជាមួយនឹងអ្វីដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងអត្ថបទនេះ។
១- ដក Profile របស់អ្នកមិនឱ្យគេស្វែងរកឃើញនៅលើអ៊ីនធឺណិត
ជាធម្មតា Profile របស់អ្នកត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈ (Public) នៅលើអ៊ីនធឺណិត ដែលមានន័យថា អ្នកផ្សេងអាចស្វែងរកឈ្មោះរបស់អ្នកតាមរយៈ Google និងកម្មវិធីស្រាវជ្រាវ (Search Engine) ផ្សេងៗទៀតបាន ទោះបីជាពួកគេមិនមែនជាមិត្តនៅក្នុង Facebook របស់អ្នកក៏ដោយ។ ប្រសិនបើអ្នកមិនចង់ឱ្យអ្នកផ្សេងអាចស្វែងរកអ្នកឃើញនៅលើអ៊ីនធឺណិត អ្នកអាចចូលទៅកំណត់ដូចខាងក្រោម។សូមចាំថា ការដក Profile របស់អ្នកចេញពីអ៊ីនធឺណិតនេះ ត្រូវការពេលវេលាមួយរយៈដើម្បីឱ្យ Facebook ធ្វើការតាមការស្នើសុំរបស់អ្នក។
ចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings > នៅផ្នែកខាងឆ្វេង ចុចលើ Privacy > អូសចុះក្រោម ស្វែងរក “How People Find and Contact You” នៅត្រង់ “Do you want search engines outside of Facebook to link to your profile?” ដោះធីកនៅកន្លែង “Allow search engines outside of Facebook to link to your profile”។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Privacy > Do you want search engines outside of Facebook to link to your Profile?
២- បិទមិនឱ្យអ្នកផ្សេងមើលឃើញមិត្តភក្តិ Facebook របស់អ្នក
ជាធម្មតា មិត្តភក្តិនៅក្នុង Facebook របស់អ្នកអាចមើលឃើញដោយមនុស្សគ្រប់គ្នា មិនថាពួកគេជាមិត្តភក្តិ (Friends) ឬមិនមែនជាមិត្តនៅក្នុង Facebook របស់អ្នកក៏ដោយ។ ការបង្ហាញបញ្ជីមិត្តភក្តិ (Friends List) នៅក្នុង Facebook របស់អ្នក អាចជួយឱ្យមានភាពងាយស្រួលដល់អ្នកផ្សេងដែលចង់ស្វែងរកអ្នក ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នកមិនចង់បង្ហាញឱ្យគ្រប់គ្នាដឹងថាអ្នកណាខ្លះជាមិត្តរបស់នោះទេ អ្នកអាចចូលទៅកំណត់ដូចខាងក្រោម។ចូលទៅកាន់៖ Settings & Privacy > Settings ចុចលើ “Privacy” ដែលនៅផ្នែកខាងឆ្វេង បន្ទាប់មកអូសចុះក្រោម ស្វែងរក “How people can find and contact you” ។ ចុចលើ “Who can see your friends list” បន្ទាប់មកជ្រើសរើស ជម្រើសណាមួយដែលអ្នកពេញចិត្ត។
- “Public” មានន័យថាគ្រប់គ្នាអាចមើលឃើញមិត្តភក្តិរបស់អ្នក
- “Friends” មានន័យថា មានតែមិត្តភក្តិរបស់នៅក្នុង Facebook អ្នកទេ ដែលអាចមើលឃើញ
- “Only Me” មានន័យថា អ្នកបិទមិនឱ្យអ្នកណាផ្សេងមើលឃើញទេ។
នៅក្នុងនោះក៏មានជម្រើសមួយចំនួនទៀត ដែលអ្នកអាចជ្រើសបាន ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នកពិតជាមិនចង់ឱ្យអ្នកផ្សេងអាចមើលឃើញមិត្តភក្តិ Facebook របស់អ្នកទេ សូមជ្រើសរើសយក “Only Me” ។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Privacy > Who can see your friends list?
៣- កំណត់ផូស (Post) ចាស់ៗរបស់អ្នកពី Public ទៅ Friend
នៅពេលដែលអ្នកផូសនៅលើ Facebook ផូសរបស់អ្នកនឹងដាក់ជាសាធារណៈ (Public) ដោយស្វ័យប្រវត្តិ មានន័យថា អ្នកគ្រប់គ្នាអាចមើលឃើញផូសរបស់អ្នក។ កាលពីមុនអ្នកអាចមិនចាប់អារម្មណ៍ ឬមិនបានដឹងថាគ្រប់ផូសរបស់អ្នកមុនៗ ត្រូវបានដាក់ជាសាធារណៈ (Public) ប៉ុន្តែ Facebook អាចអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកធ្វើការកែប្រែពីការបង្ហាញផូសទាំងនោះពីសាធារណៈ (Public) ប្តូរទៅជាការបង្ហាញផូសចាស់ៗទាំងនោះឱ្យតែមិត្តភក្តិ (Friends) នៅក្នុង Facebook របស់អ្នកឃើញតែប៉ុណ្ណោះ។ចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings > ចុចលើ “Privacy” នៅផ្នែកខាងឆ្វេង > ត្រង់ “Your Activity” ចុចលើ “Limit Past Posts”។ ចុចលើ “Limit the audience for posts you’ve shared with friends of friends or Public?” > Limit Past Posts។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Privacy > Limit the audience for posts you’ve shared with friends of friends of Public?
៤- កំណត់មិនឱ្យគេផូស (Post) ចូលទៅក្នុង Facebook របស់អ្នក (Timeline Review)
នៅលើ Facebook គ្រប់គ្នាអាចផូសចូលទៅក្នុង Facebook របស់អ្នក (Tag)។ នេះប្រហែលជាអ្នកបានជួប បានជជែកពិភាក្សា ឬបានថតរូបជុំគ្នាជាមួយពួកគេ ហើយពួកគេក៏ផូសអ្វីដែលបានពិភាក្សាគ្នា ឬ Tag រូបដែលបានថតជុំគ្នាឱ្យអ្នកជាដើម។ល។ ពេលខ្លះអ្នកប្រហែលជាមិនចង់ឃើញផូសអ្នកដទៃស្ថិតនៅក្នុង Timeline របស់អ្នករហូតនោះទេ។ ប្រសិនបើអ្នកចង់កំណត់ថា គ្រប់ផូសដែលអ្នកផ្សេង Tag ឱ្យអ្នក អាចបង្ហាញនៅក្នុង Timeline របស់អ្នកបានលុះត្រាតែ អ្នកបានពិនិត្យ (Review) និងអនុញ្ញាត (Approve) ជាមុនសិន។ចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings បន្ទាប់មកចុចលើ “Profile and Tagging” នៅផ្នែកខាងឆ្វេង។ នៅត្រង់ “Reviewing” ចុច Edit លើ “Review posts that you’re tagged in before the post appears on your profile?”។
ចាប់ពីពេលនេះទៅ នៅពេលដែលអ្នកផ្សេង Tag អ្នកនៅក្នុងផូសរបស់ពួកគេ អ្នកនឹងទទួលបានការជូនដំណឹងជាមុន (Notification) ដើម្បីឱ្យអ្នកដឹងថា មានគេ Tag អ្នក ហើយអ្នកអាចសម្រេចថាតើអ្នកគួរឱ្យផូសនោះ ចូលទៅក្នុង Timeline របស់អ្នកឬអត់។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Profile and tagging > Review posts that you’re tagged in before the post appears on your profile?
៥- បិទមុខងារ ចំណាំមុខ (Facial Recognition)
ប្រសិនបើអ្នកបើកមុខងារនេះឱ្យដំណើរការ Facebook នឹងចងចាំទម្រង់មុខរបស់អ្នក ហើយនៅពេលដែលមានអ្នកណាម្នាក់ បានផូសរូបថតដែលមានរូបអ្នកក្នុងនោះ នោះ Facebook នឹងធ្វើការ tag រូបនោះឱ្យអ្នកដោយស្វ័យប្រវត្តិ។ប្រសិនបើអ្នកចង់បិទមុខងារនេះ អ្នកអាចចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings ចុចលើ “Face Recognition” ដែលនៅផ្នែកខាងឆ្វេង បន្ទាប់មកចុចលើ “Edit”។ ជ្រើសរើស No ត្រង់ “Do you want Facebook to be able to recognize you in photos and videos?” ដើម្បីបិទមុខងារនេះ។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Face recognition > Do you want Facebook to be able to recognize you in photos and videos?
៦- កំណត់មិនឱ្យអ្នកផ្សេងអាចស្វែងរកអ្នកតាមរយៈអ៊ីមែល ឬលេខទូរស័ព្ទ
ឈ្មោះរបស់អ្នកនៅលើ Facebook មិនអាចលាក់បានទេ។ ជាគោលការណ៍ឈ្មោះនៅលើ Facebook របស់អ្នក ត្រូវបានកំណត់ដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈ (Public) ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រៅពីឈ្មោះ អ្នកផ្សេងក៏អាចស្វែងរកអ្នកឃើញ តាមរយៈ លេខទូរស័ព្ទ ឬតាមរយៈអាសយដ្ឋានអ៊ីមែល ដែលអ្នកបានដាក់នៅក្នុង Facebook របស់អ្នក។ប្រសិនបើអ្នកមិនចង់ឱ្យអ្នកផ្សេងអាចស្វែងរកអ្នកតាមអ៊ីមែល និងលេខទូរស័ព្ទទេ អ្នកអាចចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings ចុចលើ “Privacy” ដែលនៅផ្នែកខាងឆ្វេង។ អូសចុះក្រោម ស្វែងរក “How people can find and contact you”។ រើសយក Only me ត្រង់ “Who can look you up using the email address you provided?” និង “Who can look you up using the phone number you provided?”
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Privacy > Who can look you up using the email address/phone number you provided?
៧- ត្រួតពិនិត្យមើល Apps និងគេហទំព័រ ដែលបានភ្ជាប់ជាមួយ Facebook អ្នក
Cambridge Analytica អាចប្រមូលទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ Facebook បានប្រហែល៨៧លាននាក់ តាមរយៈការ App និង គេហទំព័រផ្សេងៗនេះឯង។ បញ្ហានេះកើតឡើងនៅពេលដែលអ្នកប្រើប្រាស់ Facebook យកគណនីខ្លួនឯង ទៅធ្វើការ Login ចូលទៅកាន់ App ឬគេហទំព័រណាមួយ។ការអនុញ្ញាតឱ្យ App ឬគេហទំព័រណាមួយអាចភ្ជាប់ទៅកាន់ Facebook របស់អ្នក នោះមានន័យថា អ្នកក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេអាចប្រមូលទិន្នន័យដែលមាននៅក្នុង Facebook របស់អ្នកដែរ។ ទោះបីជាមានការកែប្រែខ្លះ ពីការគ្រប់គ្រងការប្រមូលទិន្នន័យនេះហើយក៏ដោយ វានៅតែមានសារសំខាន់ ក្នុងការពិនិត្យមើលឱ្យដឹងថា តើមាន App ឬគេហទំព័រណាខ្លះបានភ្ជាប់ទៅកាន់ Facebook របស់អ្នក។
ដើម្បីមើលបញ្ជីឈ្មោះ App និងគេហទំព័រដែលបានភ្ជាប់ទៅកាន់ Facebook របស់អ្នក សូមចូលទៅកាន់ Settings & Privacy > Settings ចុចលើ “Apps and websites” ដែលនៅផ្នែកខាងឆ្វេង។ នៅត្រង់ “Active” អ្នកអាចនឹងឃើញ App និងគេហទំព័រមួយចំនួន។ អ្នកអាចធ្វើការលុប App ឬ គេហទំព័រមួយចំនួនចេញ ប្រសិនបើអ្នកគិតថា អ្នកមិនចង់ឱ្យ App ឬគេហទំព័រទាំងនោះភ្ជាប់ជាមួយ Facebook របស់អ្នក។
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Settings > Apps and websites.
៨- មើលថាតើ Facebook របស់អ្នកបង្ហាញទៅអ្នកដទៃក្នុងទម្រង់បែបណា
Facebook អាចឱ្យអ្នកមើលថា តើ Facebook របស់អ្នកមានទម្រង់ដូចម្តេចនៅពេលអ្នកផ្សេងចូលទៅកាន់ Profile របស់អ្នក។ ការដឹងថាតើអ្នកផ្សេងមើលឃើញព័ត៌មានអ្វីខ្លះនៅលើ Facebook របស់អ្នក អាចជួយឱ្យអ្នកមើលដឹងថា តើព័ត៌មានអ្វីខ្លះបានបង្ហាញជាសាធារណៈ ហើយអ្នកក៏អាចលាក់ ឬលុបព័ត៌មានមួយចំនួនដែលអ្នកមិនចង់បង្ហាញចេញបាន។ដើម្បីចូលទៅកាន់មុខងារនេះ អ្នកត្រូវចូលទៅកាន់ Profile របស់អ្នកជាមុនសិន > បន្ទាប់មកចុចលើ និមិត្តសញ្ញាចុចបីដង (…) > ចុចលើ View as
ចុចលើតំណភ្ជាប់ខាងក្រោមដើម្បីចូលទៅកាន់ទីតាំងខាងលើៈ
Facebook > Profile.
សូមចាំថា Facebook នៅតែមានបញ្ហាជាច្រើនទាក់ទងនឹងការពារឯកជនភាព និងទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បីឱ្យមានសុវត្ថិភាព សូមព្យាយាមកំណត់មុខងារការពារឯកជនភាព និងសុវត្ថិភាព ដែលមានស្រាប់ឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើបាន។
ប្រភពៈ https://www.howtogeek.com/727135/7-important-facebook-privacy-settings-to-change-right-now/
