ការ​តាម​ដាន​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត និង​វិធីសាស្រ្ត​ការពារ

អ៊ីនធឺណិត​ក្លាយ​ជា​តម្រូវ​ការ​ចាំ​បាច់​ ស្ទើរ​តែ​មិន​អាច​ខ្វះ​បាន​សម្រាប់​ការ​រស់​នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ប៉ុន្តែ​តើ​អ្នក​ដឹង​ទេ​ថា រាល់​សកម្មភាព និង​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​នៅ​លើ​អន​ឡាញ​របស់​អ្នក អាច​នឹង​ត្រូវ​បាន​តាម​ដាន​ ឬ​ឃ្លាំ​មើល។ តើ​អ្នក​ដឹង​ទេ​ថា អ្នក​ណា​ខ្លះ​អាច​នឹង​តាម​ដាន​អ្នក ពួក​គេ​តាម​ដាន​អ្នក​ដោយ​របៀប​ណា ហើយ​ថា​តើ​អ្នក​អាច​ការពារ​ខ្លួន​ពី​ការ​តាម​ដាន​នោះ​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ​?​

  

Photo by Chris Yang on Unsplash

ការ​តាម​ដាន​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត សំ​ដៅ​ដល់​រាល់​សកម្មភាព​ដែល​អ្នក​បាន​ធ្វើ​នៅ​លើ​កុំព្យូទ័រ ទូរសព្ទ សកម្មភាព​ផ្សេងៗ​តាម​អនឡាញ បូក​រួម​ទាំង​ទិន្នន័យ និងច​រាចរណ៍​នៅ​អ៊ីនធឺណិត​គឺ​ត្រូវ​បាន​ឃ្លាំ​មើល រក្សា​ទុក ដោយ​ភ្នាក់​ងារ​រដ្ឋ ក្រុម​ហ៊ុន​ផ្គត់​ផ្គង់​សេវា​អ៊ីន​ធឺណិត (ISP) ក្រុម​ហ៊ុន​ឯក​ជន និង​ក្រុម​ចោរ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​ជា​ដើម។ល។ នៅ​ពេល​ដែល​គ្រប់​សកម្មភាព ទិន្នន័យ និង​ចរាចរណ៍​អ៊ីន​ធឺណិត​ទាំង​នោះ​ត្រូវ​បាន​ប្រមូល​យក រក្សា​ទុក នោះ​គេ​ក៏​អាច​យក​ទៅ​សិក្សា ឬ​វិភាគ​ដើម្បី​អាច​ស្គាល់​ពី​អត្ត​សញ្ញាណ​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​បាន​ផង​ដែរ។ នេះ​មាន​ន័យ​ថា ​រាល់​សកម្មភាព​នៅ​លើ​ពិភព​ឌីជីថល​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ នឹង​ត្រូវ​បាន​ពិនិត្យ រក្សា​ទុក និង​អាច​យក​ទៅ​ប្រើ​ក្នុង​គោល​បំណង​ណា​មួយ​បាន​គ្រប់​ពេល។

អ្នក​ណា​ខ្លះ​កំពុង​តាម​ដាន​អ្នក?

ភ្នាក់​ងារ​របស់​រដ្ឋ
ស្ថាប័ន​មាន​សមត្ថកិច្ច​របស់​រដ្ឋ​ណា​មួយ​ អាច​តាម​ដាន ប្រមូល រក្សា​ទុក​ទិន្នន័យ​មួយ​ចំនួន​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​អ៊ីន​ធឺណិត​ក្នុង​គោល​បំណង ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​សុវត្ថិភាព​លើ​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​អ៊ីន​ធឺណិត និង​ការ​ការ​ពារ​ប្រឆាំង​នឹង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត ឬ​ភេវរកម្ម​ជា​ដើម។ល។

ក្រុម​ហ៊ុន​ផ្គត់ផ្គង់​សេវាអ៊ីន​ធឺណិត (ISP)
ពួក​គេ​ជា​អ្នក​ដែល​ដឹង​ប្រវត្តិ និង​ទម្លាប់​នៃ​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ ឬ​រុក​រក​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ហើយ​ព័ត៌មាន​ទាំង​នេះ អាច​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់ ប្រគល់ ឬ​លក់​បន្ត​ទៅ​ឱ្យ​ក្រុម​ផ្សេង​ទៀត ដែល​ជា​អ្នក​សហការ ឬ​ដៃ​គូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​យក​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់​ក្នុង​គោល​បំណង​ណា​មួយ ​ដែល​ពួក​គេ​បាន​ព្រម​ព្រៀង​គ្នា។ ISP អាច​ប្រើ​ទិន្នន័យ​ទាំង​នោះ​ដើម្បី​ត្រួត​ពិនិត្យ​មើល​ទំហំ​នៃ​ការ​ប្រើ​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​បាន​ដែរ ហើយ​ប្រសិន​បើ​ពួក​គេ​រក​ឃើញ​ថា អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ណា​ប្រើ​ក្នុង​ទំហំ​ច្រើន​ពេក ពួក​គេ​ក៏​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​ចរាចរណ៍​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​នោះ​យឺត (bandwidth throttling) ដើម្បី​កាត់​បន្ថយ​ទំហំ​នៃ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​នោះ។

ក្រុម​ហ៊ុន​ស្រាវ​ជ្រាវ​ធំៗ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត (Search Engine)
ក្រុម​ហ៊ុន​ស្រាវ​ជ្រាវ​ធំៗ (Search Engine) ដូច​ជា Google Search របស់ Google, Microsoft Bing របស់ Microsoft ជា​ដើម ពួក​គេ​មាន​ទិន្នន័យ​ជា​ច្រើន​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់។ ទិន្នន័យ​ទាំង​នោះ​មាន​ដូច​ជា​ទិន្នន័យ​ពី​អាស័យដ្ឋាន IP (IP Address) របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ បញ្ជី​គេហទំព័រ​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​បាន​ចូល​មើល ហើយ​ពួក​គេ​ក៏​ប្រើ​មុខ​ងារ Cookie ដើម្បី​តាម​ដាន​រាល់​សកម្មភាព​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់។ ព័ត៌​មាន និង​ទិន្នន័យ​ទាំង​នេះ អាច​ត្រូវ​បាន​លក់​ទៅ​ឱ្យ​ក្រុម​ហ៊ុន​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជកម្ម យក​ទៅ​ប្រើ​ដើម្បី​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​ផលិត​ផល​ទៅ​កាន់​អតិថិ​ជន​គោល​ដៅ​របស់​ពួក​គេ។

ម្ចាស់​គេហទំព័រ
ម្ចាស់​គេហទំព័រ​ទាំង​អស់​គឺ​ជា​អ្នក​មាន​ទិន្នន័យ​របស់​ក្រុម​មនុស្ស​ដែល​បាន​ចូល​ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ​របស់​ពួក​គេ។ ប្រសិន​បើ​គេហទំព័រ​នោះ​ជា​គេហទំព័រ​ដែល​តម្រូវ​ឱ្យ​អ្នក​ចុះ​ឈ្មោះ​ដើម្បី​អាច​ប្រើ​សេវា​កម្ម​របស់​គេ​បាន ដូច​ជា Facebook, Twitter នោះ​ពួក​គេ​មាន​ទិន្នន័យ​កាត់​តែ​ច្រើន​ពី​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ដូច​ជា​ព័ត៌មាន​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ដែល​ផ្តល់​ឱ្យ​ពួក​គេ​នៅ​ពេល​ចុះ​ឈ្មោះ និង​ពាក្យ​សម្ងាត់​ជា​ដើម​។ល។ ពួក​គេ​ជា​អ្នក​គ្រប់​គ្រង និង​រក្សា​ទុក​ព័ត៌មាន​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ហើយ​ពួក​គេ​ក៏​អាច​យក​ទិន្នន័យ​ទាំង​នោះ​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់​ក្នុង​គោល​បំណង​ណា​មួយ​បាន​ដែរ​។ ម្ចាស់​គេហ​ទំព័រ អាច​ធ្វើ​ការ​វិភាគ​ពី​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​គេហទំព័រ​របស់​ខ្លួន ក្នុង​គោល​ដៅសិក្សា​ពី​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​របស់​ខ្លួន និង​ផ្តល់​មាតិកា ឬ​សេវាកម្ម​ឱ្យ​ត្រូវ​តាម​គោល​ដៅ​របស់​ពួក​គេ។ Cookie ជា​មុខ​ងារ​មួយ​សំខាន់ ដែល​ម្ចាស់​គេហទំព័រ​តែង​តែ​ប្រើ​ដើម្បី​តាម​ដាន​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​របស់​ពួក​គេ។ តាម​រយៈ​មុខ​ងារ Cookie នេះ​ម្ចាស់​គេហទំព័រ​អាច​ដឹង​ពី​ទម្លាប់ និង​ចំណង់​ចំណូល​ចិត្ត នឹង​ជួយ​បង្ហាញ​នូវ​មាតិកា​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​អាច​នឹង​ចូល​ចិត្ត​ដោយ​ស្វ័យ​ប្រវត្តិ។ ពួក​គេ​ក៏​ប្រើ​វា​ដើម្បី​សិក្សា​ពី​អត្តសញ្ញាណ​ជាក់​លាក់​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ហើយ​ផ្តល់​ជូន​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​វិញ​នូវ​ផ្ទាំង​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​ពាណិជ្ជ​កម្ម ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​អាច​នឹង​ចាប់​អារម្មណ៍។

ក្រុម​ចោរ​នៅ​លើ​អ៊ីនធឺណិត (Hacker)
ក្រុម​ចោរ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត ឬ Hacker ពួក​គេ​ព្យាយាម​លួច​អត្តសញ្ញាណ​នៅ​លើ​អន​ឡាញ​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​តាម​មធ្យោបាយ​ជា​ច្រើន។ នៅ​ពេល​ដែល​ពួក​គេ​បាន​ព័ត៌មាន​សំខាន់​ ឬ​ព័ត៌មាន​សម្ងាត់​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ពួក​គេ​អាច​នឹង​គំរាម​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ថា នឹង​បង្ហាញ​ព័ត៌​មាន​សម្ងាត់​ទាំង​នោះ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត ប្រសិន​បើ​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​មិន​ធ្វើ​តាម​ការ​ណែ​នាំ ឬ​បង់​ប្រាក់​ជូន​ពួក​គេ។ ពួក​គេ​ក៏​អាច​ព្យា​យាម​វាយ​ប្រហារ ដើម្បី​ប្រមូល​ទិន្នន័យ​សំខាន់​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​យក​ទៅ​លក់​នៅ​លើ​ទីផ្សារ​ងងឹត នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​ផង​ដែរ។ អ្នក​អាច​ចូល​ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ Have I Been Pwned? ដើម្បី​មើល​ថា តាម​រយៈ​អ៊ីមែល ឬ​លេខ​ទូរស័ព្ទ​របស់​អ្នក​តើ​អ្នក​មាន​ទិន្នន័យ​ដែល​ធ្លាប់​បាន​បែក​ធ្លាយ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​ដែរ​ឬ​ទេ។

តើ​ពួក​គេ​តាម​ដាន​អ្នក​ដោយ​របៀប​ណា?

អត្តសញ្ញាណ​ដែល​មាន​នៅ​លើ​កម្មវិធីរុករក (Browser Fingerprint)
កម្មវិធី​រុក​រក ឬ Browser ជា​កម្មវិធី​ដ៏​ចំបង​ក្នុង​ការ​ភ្ជាប់​អ្នក​ទៅ​កាន់​អ៊ីន​ធឺណិត ហើយ​ភាគ​ច្រើន​នៃ​កម្មវិធី​ទាំង​នោះ អាច​កំណត់​ដឹង​ថា​អ្នក​ជា​នរណា តាម​រយៈ​មុខ​ងារ Browser Fingerprint។ ស្ទើរ​តែ​គ្រប់​កម្មវិធី​រុក​រក អាច​កំណត់​បាន​ពី​អត្តសញ្ញាណ​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​តាម​រយៈ​មុខ​ងារ​នេះ លើក​លែង​តែ​អ្នក​ប្រើ​កម្មវិធី​រុក​រក Tor។ ​តាម​រយៈ Browser Fingerprint នេះ​គេ​អាច​ប្រមូល​ព័ត៌​មាន​ជា​ច្រើន​ពី​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​អ៊ីន​ធឺណិត ដែល​ព័ត៌មាន​សំខាន់ៗ​មាន​ដូច​ជា ព័ត៌​មាន​អំពី កម្មវិធី​រុក​រក​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​កំពុង​ប្រើ (ឧ. អ្នក​កំពុង​ប្រើ Firefox ឬ Google Chrom) ជំនាន់​របស់​កម្មវិធី​រុក​រក​នោះ ព័ត៌​មាន​អំពី​ប្រព័ន្ធ​ប្រតិបត្តិការ (ឧ. Windows, Mac,​ Android, iOS… ) កម្មវិធី​បន្ថែម​ដែល​បាន​តម្លើង​លើ​កម្មវិធី​រុក​រក​នោះ (Plugin / Extension) អ្នក​កំពុង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ណា ប្រទេស​ណា និង​ព័ត៌មាន​ជា​ច្រើន​ទៀត​ពី​ឧបករណ៍​ដែល​អ្នក​កំពុង​ប្រើ។ អ្នក​អាច​ចូល​ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ Cover Your Tracks ដើម្បី​ធ្វើ​ពិនិត្យ​មើល​ថា តើ​អ្នក​មាន Fingerprint ជាក់​លាក់ (Unique Fingerprint) លើ​កម្មវិធី​រុក​រក​ដែល​អ្នក​កំពុង​ប្រើ​ដែរ​ឬ​ទេ។

ឃុកឃី (Cookies)
គោល​បំណង​នៃ​ Cookies គឺ​ជួយ​ឱ្យ​មាន​ភាព​ងាយ​ស្រួល​ដល់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់ ជួយ​រក្សា​ទុក​ព័ត៌មាន​សំខាន់​ដូច​ជា​ពាក្យ​សម្ងាត់​នៅ​លើ​គេហទំព័រ​ណា​មួយ​ជា​ដើម ដោយ​មិន​តម្រូវ​ឱ្យ​អ្នក​បំពេញ​លេខ​កូដ​សម្ងាត់​ចូល​ម្តង​ទៀត​នៅ​ពេល​ដែល​អ្នក​ចូល​ប្រើ​លើក​ក្រោយ ឬ​ក៏​ដើម្បី​ជួយ​ធ្វើ​ឱ្យ​គេហទំព័រ​នោះ​ដំណើរ​ការ​បាន​លឿន​នៅ​ពេល​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ចូល​មើល​គេហទំព័រ​នោះ​ជា​លើក​ទី​ពីរ​នៅ​លើ​កម្មវិធី​រុក​រក​ដែល​ពួក​គេ​កំពុង​ប្រើ។ ប៉ុន្តែ​វា​ក៏​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ដើម្បី​តាម​ដាន ​និង​កំណត់​អត្ត​សញ្ញាណ​របស់​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់​ដែរ។ មុខងារ​នេះ​អាច​កំណត់​ដឹង​ថា អ្នក​ជា​នរណា ​ដឹង​ពី​ឧបករណ៍​របស់​អ្នក​ដែល​កំពុង​ប្រើ និង​ដឹង​ពី​ចំណង់​ចំណូល​ចិត្ត​តាម​រយៈ​សកម្មភាព​នៃ​ការ​ប្រើ​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ជា​ដើម។ល។

Web Beacons / Bugs
ដឹង​ពី​សកម្មភាព​ដែល​អ្នក​បាន​ធ្វើ​នៅ​លើ​គេហទំព័រ​នីមួយៗ​រូម​ទាំង​មាតិកា​ដែល​អ្នក​បាន​ចុច​មើល​ផង​ដែរ។

DNS Poisoning / Spoofing
ក្រុម​ចោរ​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​អាច​នឹង​ធ្វើ​ការ បង្វែរ​ទិស​ដៅ​នៃ​ការ​ចូល​ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ​ដែល​អ្នក​ចង់​ចូល​មើល ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ​ផ្សេង ឬ​គេហទំព័រ​ក្លែង​ក្លាយ​ណា​មួយ​របស់​ដែល​ពួក​គេ​កំពុង​គ្រប់​គ្រង​បាន ក្នុង​គោល​បំណង​ប្រមូល​យក​ព័ត៌មាន​ផ្ទាល់​ខ្លួន និង​ទិន្នន័យ​សំខាន់ៗ​ពី​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់។

ការ​តាម​ដាន​ទី​តាំង​តាម​រយៈ​មុខ​ងារ Wi-Fi ឬ GPS
មុខ​ងារ​បញ្ជាក់​ទីតាំង​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​យ៉ាង​ទូ​លំ​ទូ​លាយ​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន ក្នុង​គោល​បំណង​កំណត់​ទី​តាំង​ពី​កន្លែង​មួយ​ទៅ​កន្លែង​មួយ។ ឧទាហរណ៍​អ្នក​ប្រើ Google Map ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​ទី​តាំង​ណា​មួយ ឬ​នាំ​អ្នក​ពី​ទី​តាំង​មួយ ទៅ​កាន់​ទី​តាំង​ណា​មួយ​ទៅ​កាន់​ទី​តាំង​ដែល​អ្នក​ចង់​ទៅ។ មុខ​ងារ​នេះ​ក៏​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ច្រើន​ក្នុង​វិស័យ​ដឹក​ជញ្ជូន​ផង​ដែរ។

Wi-Fi Location Tracking: អ្នក​គ្រប់​គ្រង Wi-Fi អាច​ដឹង​ពី​ទីតាំង​នៃ​ឧបករណ៍​របស់​អ្នក និង​សកម្មភាព​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​របស់​អ្នក​ជា​ច្រើន​ទៀត​នៅ​ពេល​ដែល​អ្នក​ប្រើ​បណ្តាញ Wi-Fi ​របស់​ពួក។

GPS Location Tracking: ម្ចាស់​កម្មវិធី GPS Location Tracking ទាំង​នោះ​មាន​ដូច​ជា Google Map, Food Panda, Grap ជា​ដើម ដឹង​រាល់​ទី​តាំង​របស់​អ្នក​នៅ​ពេល​ដែល​អ្នក​ប្រើ​កម្មវិធី​ទាំង​នោះ​។ ពួក​គេ​អាច​ប្រើ​ប្រាស់ ឬ​លក់​ទិន្នន័យ​ក្នុង​គោល​បំណង​ស្វែង​រក​ប្រាក់​ចំណេញ។

តើ​ត្រូវ​ធ្វើ​ដូច​ម្តេច​ដើម្បី​ការ​ពារ​ពី​ការ​តាម​ដាន​នេះ?

គ្មាន​វិធី​ណា​ដែល​អាច​ការ​ពារ​បាន​ទាំង​ស្រុង​ពី​ការ​តាម​ដាន ឬ​ឃ្លាំ​មើល​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​នោះ​ទេ តែ​ខាង​ក្រោម​នេះ​ជា​វិធី​មួយ​ចំនួន​ដែល​អាច​ជួយ​កាត់​បន្ថយ​ពី​ការ​តាម​ដាន​ ឬ​អាច​និយាយ​ថា​ធ្វើ​ឱ្យ​អ្នក​តាម​ដាន​លំបាក​ជាង​មុន​ក្នុង​ការ​ព្យា​យាម​តាម​ដាន​អ្នកៈ

  • ប្រើ​កម្មវិធី​រុក​រក​ដែល​មាន​មុខ​ងារ​ជួយ​ការ​ពារ​សុវត្ថិភាព និង​ឯក​ជន​ភាព​របស់​អ្នក ដូចជា Tor Browser, Firefox ឬ Brave ជា​ដើម។
  • ធ្វើ​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​នៅ​លើ​កម្មវិធី​ដែល​អាច​ជួយ​ការ​ពារ​ឯក​ជន​ភាព​អ្នក និង​មិន​ប្រមូល​ទិន្នន័យ​របស់​អ្នក​ច្រើន​ពេក ដូច​ជា DuckDuckGo ជា​ដើម។
  • ប្រើ VPN
  • ធ្វើ​បច្ចុប្បន្ន​ភាព​កម្មវិធី​រុក​រក កំណត់​មុខ​ងារ​សុវត្ថិភាព និង​ឯក​ជន​ភាព និង​ប្រើ Add-On ឬ extension ដើម្បី​ជួយ​ការ​ពារ​ការ​តាម​ដាន​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត​ដូច​ជា Privacy Badger ​ជា​ដើម។
  • កំណត់​មុខ​ងារ HTTPs Only Mode ឬ​ចូល​មើល​តែ​គេហទំព័រ​ណា​ដែល​មាន​សុវត្ថិភាព ​ឬ​មាន HTTPS
  • ធ្វើ​កូដនីយកម្ម (Encrypt) ទាំង​រាល់​ទិន្នន័យ​នៅ​លើ​អន​ឡាញ និង​នៅ​កន្លែង​ផ្សេង​ទៀត។
  • កុំ​អនុញ្ញាត​ឱ្យ Cookie តាម​ដាន​អ្នក ឬ​កុំ​ចុច Accept Cookie ពេល​អ្នក​ចូល​ទៅ​កាន់​គេហទំព័រ​ណា​មួយ
  • ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ចំពោះ Phishing។​ គិត​មុន​នឹង​ចុច​លើ​តំណ​ភ្ជាប់ ឬ​ឯក​សារ​ភ្ជាប់​ណា​មួយ។
  • បើក​មុខ​ងារ សុវត្ថិភាព​២​ជាន់ ឬ2FA (two-factor authentication)
  • បើក​មុខ​ងារ​ធ្វើ​បច្ចុប្បន្ន​ភាព​ដោយ​ស្វ័យ​ប្រវត្តិ​លើ​ គ្រប់​កម្មវិធី​ដែល​អ្នក​ប្រើ។
  • បិទ​មុខ​ងារ​រក្សា​ទុក​លេខ​កូដ​សម្ងាត់ (Password Auto Save) នៅ​លើ​កម្មវិធី​រុក​រក
  • កំណត់​មុខ​ងារ​ឯក​ជន​ភាព និង​សុវត្ថិភាព​នៅ​លើ​គណនី​អន​ឡាញ​ដែល​អ្នក​ប្រើ​ប្រាស់។ កុំ​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ម្ចាស់​គេហ​ទំព័រ​ទាំង​នោះ​ប្រមូល​ទិន្នន័យ​ច្រើន​ពេក​ពី​អ្នក។
  • ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​ចំពោះ​ការ​ទាញ​យក​ឯក​សារ វីឌីអូ ឬ​កម្មវិធី​ផ្សេងៗ​ពី​គេហទំព័រ​ក្លែង​ក្លាយ។

ទោះ​បី​ជា​អ្នក​យល់​ថា​អ្នក​គ្មាន​អ្វី​ដែល​ត្រូវ​លាក់​បាំង​ក៏​ដោយ ក៏​អ្នក​មាន​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​គ្រប់​គ្រង​ឯក​ជន​ភាព​របស់​អ្នក​ដែរ ដូច្នេះ​សូម​ការ​ពារ​ឯក​ជន​ភាព និង​សុវត្ថិភាព​នៅ​លើ​អ៊ីនធឺណិត​របស់​អ្នក​ឱ្យ​បាន​ច្រើន​តាម​លទ្ធភាព​ដែល​អ្នក​អាច​ធ្វើ​បាន។ បច្ចេកវិទ្យា​មាន​ការ​វិវត្ត​យ៉ាង​លឿន​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ ដែល​ទាម​ទារ​ឱ្យ​អ្នក​ត្រូវ​សិក្សា​ស្វែង​យល់​ជា​ប្រចាំ ដើម្បី​អាច​មាន​ចំណេះ​ដឹង​មូល​ដ្ឋាន​ក្នុង​ការ​ការ​ពារ​ខ្លួន​អ្នក​នៅ​លើ​អ៊ីន​ធឺណិត។

ប្រភពៈ